Ortaokul matematik ders kitaplarındaki veri işleme öğrenme alanının matematik okuryazarlığı bağlamında incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, ortaokul seviyesinde okutulan matematik ders kitaplarının matematik okuryazarlık durumunu veri işleme öğrenme alanında yer alan sorular üzerinden ortaya koymaktır. Bu bağlamda yapılan araştırma ders kitaplarının veri işleme öğrenme alanının detaylı incelenmesini gerektirdiğinden nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılarak yürütülmüştür. Çalışma kapsamında incelenen ders kitapları 2022-2023 eğitim öğretim yılında ortaokullarda okutulması Talim Terbiye Kurulu tarafından onaylanan dört farklı sınıf seviyesine ait toplam dört matematik ders kitabıdır. Çalışma kapsamında veri işleme öğrenme alanında yer alan soruların matematik okuryazarlık durumunun ortaya çıkarılmasında Gatabi, Stacey ve Gooya (2012) tarafından oluşturulan ve bu çalışma için revize edilen “Matematik Okuryazarlığı Analiz Çerçevesi” kullanılmıştır. Bu çerçeveye göre sorular bağlam, matematiksel problem çözme, formülleştirme, yorumlama ve kontrol etme olarak dört ana bileşen ve bu bileşenlerin alt bileşenlerine göre analiz edilmiştir. Bununla birlikte ders kitaplarının matematik okuryazarlık durumu hakkında daha detaylı çıkarımlar yapılması adına sorularda işe koşulması gereken matematiksel yeterliklerin (problem çözmede strateji üretme, matematikleştirme, muhakeme ve argüman üretme, temsil ile gösterme, iletişim ve sembolik, teknik dil ve işlemleri kullanma) düzeyleri de incelenmiştir. Bu inceleme için Turner, Blum ve Niss (2015) tarafından oluşturulan “Matematiksel Yeterlik Düzey Sınıflandırılması” kullanılmıştır. Elde edilen bulgular bütüncül olarak ele alındığında incelenen ders kitaplarının veri işleme öğrenme alanının çoğunlukla matematik dışı bağlam bulundurduğu fakat matematiksel problem çözme ve formülleştirme bileşenlerine dahil olma oranının düşük olduğu belirlenmiştir. Ayrıca sorularda işe koşulması beklenen matematiksel yeterlik düzeylerinin Düzey 0 ve Düzey 1’de yoğunlaştığı, Düzey 3’te ise hiç yer almadığı saptanmıştır. Bununla birlikte incelenen öğrenme alanı itibariyle ders kitaplarının matematik okuryazarlığını destekleme konusunda farklılaşan noktalarının olduğu tespit edilmiştir. 8. sınıf düzeyine ait ders kitabının diğer sınıf seviyelerindeki ders kitaplarına kıyasla matematiksel problem çözme destrateji üretme, bağlantı kurma ve öğrenciler tarafından formüle edilme alt kategorilerine ve daha üst matematiksel yeterlik düzeylerine dahil olan soru sayısının daha fazla olduğu belirlenmiştir. Bu bulgular neticesinde incelenen ders kitaplarının matematik okuryazarlık durumunun istenen düzeyde olmadığı fakat 8. sınıf ders kitabının hem matematik dersi öğretim programındaki matematik okuryazarlığı temelini oluşturmada daha etkili olduğu hem de incelemeye alınan kriterler bağlamında matematik okuryazarlığı standartlarını daha iyi karşıladığı tespit edilmiştir.

The aim of this study is to reveal the mathematical literacy status of the textbooks through the questions in the data processing learning area of the mathematics textbooks taught at secondary school grade levels. In this context, the research was carried out using the document analysis method, which is one of the qualitative research methods, since it requires a detailed examination of the data processing learning area of the textbooks. The textbook sexamined within the scope of the study are a total of four mathematics textbooks belonging to four different grade levels, which were approved by the Board of Education and Discipline to be taught in secondary schools in the 2022-2023 academic year. Within the scope of the study, the questions in the field of data processing learning were examined in the light of the “Mathematics Literacy Analysis Framework” created by Gatabi, Stacey, and Gooya (2012) and revised for this study. According to this framework, the questions were analyzed according to four main components and sub-components of these components as context, mathematical problem solving, formulation, interpretation and checking. However, in order to make more detailed inferences about the potential of the textbooks to support mathematical literacy, the levels of mathematical competencies (such as strategy development in problem-solving, mathematization, reasoning and argumentation, representation and display, communication and symbolic, technical language and the use of procedures) that need to be employed in the questions have also been examined. The "Mathematical Competencies Level Classification" created by Turner, Blum, and Niss (2015) was used for this analysis. When the findings were considered as a whole, it was determined that the data processing learning area in the examined textbooks mostly contained non-mathematical contexts, but the inclusion rate of mathematical problem-solving and formulation components was low. In addition, it was found that the expected level of mathematical competencies in the questions mostly concentrated on Level 0 and Level 1, and did not include any Level 3. However, it was also determined that there were differences in supporting mathematical literacy in the textbooks based on the examined learning area. For the 8th grade level textbook, compared to the textbooks of other grade levels, the number of questions that involved higher mathematical competencies, such as problem-solving strategies, making connections, and formulated by students, was found to be higher. As a result of these findings, it was concluded that there were no significant differences in the state of mathematical literacy in the examined textbooks, but the 8th grade textbook was found to be more effective in establishing the foundation of mathematical literacy in the mathematics curriculum and better meeting the standards of mathematical literacy in terms of the criteria examined.