Vergi adaleti ve vergi gelirleri yönüyle Türkiye’deki dolaylı ve dolaysız vergilerin değerlendirilmesi

Abstract

Devlet bütçesi içinde dolaylı vergilerin dolaysız vergilere göre daha fazla yer tuttuğu, bu durumun ise vergi adaleti açısından eleştirildiği bilinmektedir. Ancak dolaysız vergilerin adaletli olduğu bilinse de Türkiye’de vergi adaletine ulaşılması yönüyle dolaysız vergilerin vergi sistemindeki yerinin artırılması düşüncelerinin ekonomik, siyasi, sosyal, kültürel gibi birçok etken nedeniyle uygulanamadığını, bu yüzden istenilen düzeye ulaşılamadığı görülmektedir. Bu tezde, vergi teorisindeki dolaylı-dolaysız vergi ayrımı temel alınmıştır. Dolaysız vergilerin dolaylı vergilere göre daha adil olduğu görüşü kapsamında öncelikle Türkiye’deki durumun incelemesi yapılmıştır. Bu bakış içinde diğer ülkelerdeki durumda ele alınarak vergi adaletinin sağlanması için Türk vergi yapısında ne gibi değişikliklere gidilmesi gerektiğini üzerine bir değerlendirme yapılmıştır. Bu kapsamda çalışmada öncelikle birinci bölümde vergi ve vergi adaleti kavramlarının önemi anlatılarak konunun incelemesine hazırlık yapılmıştır. İkinci bölümde dolaylı ve dolaysız vergiler, üstünlükleri ve sakıncalı yönleri ile birlikte incelenerek dolaysız vergilerin önemi üzerinde durulmuştur. Çalışmanın son bölümünde ise dolaylı ve dolaysız vergi gelirlerinin durumu diğer ülkelerdeki durum ile karşılaştırılmıştır. Çıkan sonuç; Türkiye'de görünen durum, diğer ülkelerinkinin tam tersidir. Türkiye'de dolaylı vergiler devlet bütçesinde dolaysız vergilere göre çok fazla yer tutmaktadır. Bu sonuç kapsamında çalışmanın sonunda dolaysız vergilerin Türkiye’de olması gereken seviyeye ulaşamamasının nedenleri ve buna bağlı olarak yapılması gereken çalışmalar üzerine değerlendirme yapılmıştır.

It is known that indirect taxes take more place in the state budget than direct taxes, and this situation is criticized in terms of tax justice. However, although it is known that direct taxes are fair, it is seen that the ideas of increasing the place of direct taxes in the tax system in terms of achieving tax justice in Türkiye cannot be implemented due to many factors such as economic, political, social and cultural, so the desired level cannot be reached. In this thesis, the indirect-direct tax distinction in tax theory is based. Within the scope of the view that direct taxes are more fair than indirect taxes, first of all, the situation in Turkey has been examined. In this perspective, an evaluation has been made on what kind of changes should be made in the Turkish tax structure in order to ensure tax justice by considering the situation in other countries. In this context, in the first part of the study, the importance of the concepts of tax and tax justice was explained and preparation was made for the examination of the subject. In the second part, direct and indirect taxes are examined together with their advantages and disadvantages, and the importance of direct taxes is emphasized. In the last part of the study, the situation of direct and indirect tax revenues is compared with the situation in their countries. The result is; The situation inTürkiye is the opposite of that of other countries. Indirect taxes in Türkiye occupy more space in the state budget than direct taxes. Within the scope of this result, at the end of the study, an evaluation was made on the reasons why the direct taxes could not reach the required level in Türkiye and the studies to be done accordingly.