Sadrüşşerîa’ya göre Allah’ın sıfatları (Ta’dilü’l-ulûm bağlamında)

Abstract

Sadrüşşerîa XIV. asırda Buhara’da yaşamış, Hanefî-Mâtürîdî ekolüne mensup çok yönlü bir âlimdir. Kelâm, fıkıh, mantık ve astronomi gibi alanlarda zamanının en önemli şahsiyetlerinden biri olan Sadrüşşerîa, naklî ve aklî ilimlerde önemli bir yere sahiptir. Çalışmamızda Sadrüşşerîa’nın Allah’ın sıfatları meselesindeki görüşleri Ta’dîlü’l-ulûm eseri bağlamında araştırılmıştır. Giriş kısmında tezin konusu, amacı, önemi ve yöntemi üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde ilk olarak Sadrüşşerîa’nın mezhebi, hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci olarak sıfatullah probleminin niçin ve nasıl başladığına dair tarihî arka planı araştırılmıştır. Bu bölümde ayrıca Mutezile, Müşebbihe ve Mücessime, Selefiyye ve Ehl-i Sünnet’in sıfatullah hakkındaki metotları tahlil edilmiştir. İkinci bölümde ise Allah’ın sıfatları hakkında Sadrüşşerîa’nın zat-sıfat, isim-müsemma ilişkisi açıklanmış ve sıfat tasnifi sunulmuştur. Onun sıfatları selbî ve hakikî olarak taksim ettiği görülmüştür. Bu taksim tarafımızca da takip edilerek Allah’ın sıfatları konusu selbî ve hakikî sıfatlar şeklinde iki temel kategoride değerlendirilmiştir. Sadrüşşerîa bu konuda kendisinden önceki geleneği tüm yönleriyle taklit etmek yerine zamanın İslam felsefesi anlayışını dikkate alarak Ehl-i Sünnet düşüncesine paralel bir bakış açısı sergilemiştir

Sadr al-Sharī’a al-Asghar was a great Hanafī-Māturīdī scholar, who lived in the 14th century in Bukhara. He is one of the most important personalities of his time in fields such as Kalam, Fiqh, logic and astronomy, who has an important place in transmitted (naqlī) and rational (aqlī) sciences. This study, which investigated his approach to the issue of divinity attributes of Allah, will be examined especially on the basis of his work of Ta’dil al-Ulûm. In the introduction part of the study, we focused on the subject of the thesis, purpose, importance and method. In the first chapter initially, information about Sadr al-Sharī’a’s school, life and works were presented. Secondly the historical background related with why and how to start the problem of attributes of Allah has been investigated. Additionally, the opinions and method of Mu’tazila, Mushabbiha and Mujassima, Salafiyya and Ahl al-Sunnah about attributes of Allah have been analysed. As for in the second part, Sadr al-Sharī’a’s relationship between Allah’s entity and His attributes, essence (zat) -attribute, the relationship between name – named (musamma) were explained and his classification of attributes were scrutinized. It has been seen that he divided the attributes as salbī and haqiqī. This division has been followed by us and the subject of Allah’s attributes has been evaluated in two basic categories as salbī and haqiqī. Instead of imitating the theological tradition before him in all aspects, Sadr al-Sharī’a exhibited a perspective parallel to Ahl al-Sunnah thought by taking into account the understanding of Islamic philosophy of his time.