Firmalarda yönetsel özgür iradenin üst yönetici özellikleri ve kurumsal sosyal sorumluluk performansı ilişkisine biçimlendirici etkisi üzerine bir araştırma

Abstract

Bu çalışmanın amacı, üst yönetimin demografik ve bilişsel özellikleriyle birlikte yöneticilerin özgür iradesinin firmalarda kurumsal sosyal sorumluluk performansı üzerine biçimlendirici etkisini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda araştırmada “Firmaların üst yöneticilerinin özelliklerinin firmanın KSS davranışı üzerinde anlamlı bir etkisi varmıdır?” ve “Firma yöneticilerinin özgür iradesinin, üst yöneticilerin özellikleri ve firma KSS davranışı arasındaki ilişki üzerine biçimlendirici etkisi var mıdır?” sorularına yanıt aranmaktadır. Üst yönetim ekiplerinin özellikleri ve işletme üzerindeki etkilerinin anlaşılabilmesi amacıyla Hambrick ve Mason (1984) tarafından geliştirilen “Üst Kademe Teorisi (ÜKT)”çalışmada incelenmiştir. Bu kurama göre, işletmelerin performansı, stratejik yapıları, politikaları ve yürüttükleri faaliyetler dahil olmak üzere birçok unsur firmadaki yöneticilerin özelliklerinden etkilenmektedir. Bu özellikler demografik (yaş, eğitim, görev süresi, geçmiş iş deneyimleri, diğer kariyer tecrübeleri, sosyo-ekonomik kökenleri, finansal pozisyonları ve grup heterojenliği) ve bilişsel (yönetici değerleri, bilişsel model ve kişilik) olmak üzere kuramda iki ana boyutta incelenmiştir. Yöneticilerin bahsi geçen özelliklerinin tamamıyla birlikte ÜKT’ye göre yöneticilerin özgür iradeleri onların stratejik kararlarına etki etmekte dolayısı ile örgütsel performans ve sonuçları etkilemektedir. Bu kuramın ışığında çalışmada geçmişten günümüze önemi giderek artan ve yöneticilerin kararları ve seçimleri dahilinde faaliyet gösterdikleri “Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS)” kavramı ele alınmıştır. KSS, Carroll (1983)’a göre, “Bir firmanın ekonomik anlamda kârlı, yasal, etik ve sosyal açıdan destekleyici olmasını sağlamaktadır.” Aynı zamanda işletmeler için stratejik bir uygulama olabilen KSS, firmaların, işletme içi ve işletme dışı faktörlere karşı tutumları açısından sürdürülebilirlikleri üzerinde anlamlı bir etkiye sahiptir. Bu bağlamda mevcut çalışmada yukarıda belirtilen amaç doğrultusunda ilgili yazın incelenerek üst yönetici özellikleri, yönetsel özgür irade ve KSS’nin bulunduğu bir model oluşturulmuştur. Anket yöntemi kullanılarak hazırlanan form Eskişehir’de faaliyet gösteren ve kolayda örnekleme yöntemiyle ile ulaşılan 175 işletmenin yöneticilerine uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 22 programında analiz edilmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre üst yöneticilerin özelliklerinin KSS performansı üzerinde kısmen anlamlı bir etkisi bulunmakta ve yönetsel özgürlüğün, üst yönetici özellikleri ile KSS performansı ilişkine biçimlendirici etkisi bulunmamaktadır. Çalışmada elde edilen sonuçlar doğrultusunda literatüre katkı sağlanması beklenmektedir.

The aim of this study is to examine the moderating effect of the managerial discretion will on corporate social responsibility performance in companies, together with the demographic and cognitive characteristics of senior management. In accordance with this purpose, in the research, "Do the characteristics of the top managers of the companies have a significant effect on the CSR behavior of the company?" and “Does the managerial discretion of company managers have a moderating effect on the relationship between the characteristics of senior managers and company CSR behavior?” seeking answers to questions. "Upper Echelon Theory (UET)" developed by Hambrick and Mason (1984) was examined in the study in order to understand the characteristics of top management teams and their effects on the business. According to this theory, many factors, including the performance of the enterprises, their strategic structures, policies and the activities they carry out, are affected by the characteristics of the managers in the firm. These characteristics are examined in two main dimensions in the theory: demographic (age, education, tenure, past work experiences, other career experiences, socio-economic origins, financial positions and group heterogeneity) and cognitive (manager values, cognitive model and personality). Along with all of the aforementioned characteristics of managers, according to the UET, the managerial discretion of managers affects their strategic decisions, therefore affecting organizational performance and results. In the light of this theory, the concept of "Corporate Social Responsibility (CSR)", which is increasingly important from past to present and in which managers operate within their decisions and choices, is discussed. CSR, according to Carroll (1983), “makes a firm economically profitable and legally, ethically and socially supportive.” At the same time, CSR, which can be a strategic application for businesses, has a significant effect on the sustainability of companies in terms of their attitudes towards internal and external factors. In this context, in the current study, a model with top manager characteristics, managerial discretion and CSR was created by examining the relevant literature in line with the above-mentioned purpose. The form prepared using the survey method was applied to the managers of 175 enterprises operating in Eskişehir and reached by convenience sampling. The obtained data were analyzed in SPSS 22 program. According to the results of the study, the characteristics of top managers have a partially significant effect on CSR performance, and managerial discretion does not have a moderating effect on the relationship between top manager characteristics and CSR performance. This study will contribute to the literature through these results.