Eleştirel pedagoji açısından Levinas'ta 'öteki' kavramı

Abstract

Bu çalışma; modernist felsefe geleneğinin ve yansıyan ideolojisi olarak kapitalizmin, günümüz eğitim anlayışlarına ve pratiğine etkilerini eleştirmeyi ve Levinas felsefesi aracılığıyla öğrencinin biricikliğine saygılı, onu ‘başkalığında’ büyütmeyi hedefleyen, alternatif bir eğitim anlayışı önermeyi amaç edinmektedir. Bu amaçla modernist felsefe geleneği ve kartezyen özne anlayışının, pratik hayatta, eğitim süreci örneğinde, nasıl bir öğretmen-öğrenci ilişkisi doğurabileceğine dair fikir yürütülmeye, böylece ontolojik bir problem ile modernist eğitim anlayışları ve süreçleri eleştirel olarak ilişkilendirilmeye çalışılacaktır. Modernist anlamda bir özne olarak konumlandığında öğretmenin, öğrencinin farklılığını dikkate almadan, onu, kendi tasarısına indirgemesi şeklinde belirecek bir çatışkılı ilişki biçimi, bu çatışkıyı doğurabilecek bir eğitim anlayışı benimsediği zaman kaçınılmaz olarak ortaya çıkabilir. Nitekim; tarih boyunca, özellikle modern dönemde, çoğunlukla devlet erkinin ideolojisine uygun bir toplumsal yapı oluşturabilecek bireyler için ‘araç’ olarak görülebilecek eğitim anlayışlarının uygulanma olanağı bulabildiği gözlemlenebilir. Örneğin; eğitimi, yetişkinlerin çocuğa istedikleri yönü vermeleri, biçimlendirmeleri ya da eğitilenin davranışlarında istendik değişme meydana getirme süreci olarak gördüğümüzde, istendik kelimesinin özgür eğitim, özgür öğrenci imajıyla çeliştiği ve öğrencinin kumanda ile istenilenlerin yaptırıldığı bir robot olarak düşünülmesine neden olduğu söylenebilir. Bu nedenle eğitim sürecinde önemli olan, eğitim ilişkisinde benzerlik kurduğumuz, çatışkı sorununun, bertaraf edileceği, ve Levinas’ça bir sorumluluk etiğiyle temellendirilebilecek bir eğitim anlayışını benimsemek olmalıdır.

This study aims to critisize the effect of capitalism that reflects the ideology of modern philosophy tradition, on thought of contemporary education and propose to an alternative educational approach which is respectful to student’s uniqueness and wants to grow him in his own difference by means of Philosophy of Levinas. The other object of the study is to reflect on how subject-object dichotomy aroused by cartesian definition of agenthood realizes itself in real life, namely educational processes. Taht is. İnvestigating what type of ontological relationship this modernist philosophy produces educator and educated, it also aims to critically analyze current educational approaches. The fact that subject-object dichotomy has caused ‘power’ or ‘hegemonizing’ relationship between the subject and the nature and between others has been criticized by many contemporary thinkers. The human-being that is shaped by this modernist perception of ‘agent’ or ‘subject’ is said to be experiencing this power relation in every aspect of social life such as employer-employee, male-female, or teacher-student. Situated as a modernist agent, the teacher reduces the learner into her/his desired product without taking learner’s uniqueness into consideration, which causes a dichotomous relationship. As a matter of fact, throughout history educational philosophies have been constructed mostly in line with political and ideological aims of state authority. For instance, when taken as a tool that moulds the learner into a desired pattern or that creates the “desired behaviour”, it is clear that the word “desired” is in conflict with the image of free education and learner and it causes learner to be a robot that is vastly controlled. Therefore, in the educational process it is important to accept an educational mentality which won’t be tool for ideologies and can be based with a Levinasien ethic of responsibility.