Günümüze ulaşmayan Bursa hanları

Abstract

Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda, ilk başkent olan Bursa, şehircilik imarı konusunda da diğer Osmanlı kentlerine de örnek olmuştur. Bu kapsamda, Bursa’da İslam geleneğine uygun vakıflar inşa edilmiştir. Vakıflara gelir getirmesi amacıyla oluşturulan yapılar arasında hanlar da bulunmaktadır. Hanlar, kuruluş döneminde genellikle iki katlı, açık avlulu, avlunun çevresi dört yönden revaklarla çevrilidir. Kuruldukları dönemden sonra hanların adları çoğunlukla, içinde satılan malın adıyla isimlendirildi. Bursa’daki en ünlü hanlar ise Koza Hanı ve Pirinç Hanı’dır. Kuruluş ve Yükselme Dönemleri boyunca Bursa’da çok sayıda inşa edilen han, vakıfların akarları arasında yer almıştır. Bu hanlar, 17. yüzyıla değin Bursa’nın dünyaca ünlü bir ipek ve ticaret merkezi olmasına katkıda bulunmuşlardır. 17. yüzyıl sonrasında devlet içinde oluşan düzen bozukluğu ekonomiyi de etkilemiştir. 19. yüzyılın özellikle ikinci yarısından itibaren modernleşme çabaları ise hanların etkilerini yitirmelerine neden olmuştur. Bu süreçte şehirde modernleşme adına açılan yeni caddeler ve 1855 depreminin yıkıcı etkileri ile hanların birçoğu kullanım dışı kalmıştır. Bu yüzyıldan sonra ise Bursa’da yer alan şehir içi hanları işlev değiştirerek, vakıflardan bağımsız, konaklama amaçlı ucuz oteller olarak anılmışlardır. Bu çalışmada, günümüze ulaşmayan vakıf hanlarının konumları, işlevleri, tipolojileri, inşa ve yıkılma nedenleri belgelerle açıklanmaya çalışılmıştır.

Bursa, which was the first capital in the foundation of the Ottoman State, also became a model for the other Ottoman cities regarding urban reconstruction. In this context, suitable foundations for Islamic tradition were built in Bursa. Khans were also included among the structures that were designed to bringin come to foundations. Khans generally two floors in the establishment period had open courtyard that were surrounded by porches in the four directions. Khans were named mostly the goods sold in it, after the establishment period. The most famous Khans are Koza Khanand Pirinc Khan in Bursa. The Khan, which was mostly built during the Establishmentand Rise Periodsin Bursa, was among the in comes of the foundations. Until the 17th century, these Khans contributed to Bursa becoming a world-famous silk and trade center. In the post-17th century, the disorder in the state affected the economy. Especially, in thesecondhalf of the nineteenth century, modernization efforts caused the khans to lose their influence. In this process, then ewstreets opened in the name of modernization in the city and the destructive effects of the earthquake of 1855, many of the khans remained out of use. After that century, the iner city Khans located in Bursa changed their functions and they were called as cheap hotels for accommodation independently foundations. In this study, the locations, functions, typologies, construction and collapse reasons of the foundation khans that have not survived today are tried to be explained with the documents.