Türkiye ve seçilmiş bağımsız devletler topluluğu ülkelerinde izlenen ihracat teşvik politikalarının karşılaştırmalı analizi

Abstract

Toplumsal refah seviyesinin artırılmasında devlete kaynak tahsis işlevi çerçevesinde müdahale yetkisi verilmiştir. Devlet bu yetkiden hareketle kaynak tahsis işlevini teşvik politikaları ile yerine getirmeye çalışmaktadır. Ekonomik faaliyetlerin küreselleştiği günümüzde bir ülkede izlenen teşvik politikası diğer ülkelerdeki kaynakların tahsis ve kullanım etkinlik düzeyini belirleyebilmektedir. Bu nedenle tüm teşvik politikalarının piyasaları tam rekabet piyasası koşullarına yaklaştırma hedefine uygun olarak planlanıp uygulanması gerekmektedir. Çalışmada, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkelerinin ihracat teşvik sitem ve politikalarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda BDT ülkelerinin ihracat teşvik politikaları ve Türkiye ile olan ticari ilişkilerine yansıması değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında dört BDT üyesi ülkenin teşvik ve dış ticaret politikaları değerlendirilmiştir. Bu ülkelerin seçiminde ana belirleyici ölçüt ülkelerin ekonomik büyüklükleri olmuştur. Yapılan incelemelerde BDT ülkelerinin ihracat potansiyellerinin oldukça düşük ve iç talebi karşılayacak bir üretim yapısının kurmasına ihtiyaç duydukları gözlenmiştir. Çoğunluğu hammadde ihracatçısı olan BDT ülkelerinin GSYH düzeyi ihraç ettikleri ürünlerin dünya piyasa fiyatlarına duyarlıdır. Bu özellik BDT ülke ekonomilerini istikrarsız kılmaktadır. Bu istikrarsızlığı en aza indirmek için ihraç ürünlerinin çeşitlendirilmesi hedefine yönelik ihracat teşvik sistemi kurulmaya çalıGılmaktadır. Topluluk ülkeleri tamamlayıcılık iliGkisinden uzak bir ekonomik yapıya sahip oldukları için BDT içi ticarette ticaret hacmi dardır. Bu nedenle birlik dışı ticaret hacmi daha fazladır. Türkiye ve BDT ülkeleri arasında tamamlayıcılık ilişki içerisinde ticaretin güçlendirilmesi mümkündür. Özellikle Türkiye yatırım malları ihracatına yönelerek BDT ülkeleri ile ticari ilişkilerini artırabilir. Çünkü, BDT ülkeleri tolumun en temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek kaynak ve bu kaynakların etkin kullanımını sağlayabilecek bilgi birikimine sahip değildir. Bu anlamda Türkiye, BDT ülkelerine makine ve makine teknolojilerine yönelik ihracat potansiyelini arttırabilecek teşvik politikalarını aktif olarak kullanılması gerektiği söylenebilir.

The state was given authority to intervene in the allocation of resources to increase the level of social welfare. Based on this principle, states attempt to fulfil resource allocation through incentive policies. In today's world of economic globalisation, the incentive policy pursued in one country can determine the efficiency level of allocation and use of resources in other countries. Therefore, all incentive policies should be planned and implemented in line to bring markets closer to the full conditions of competitive markets. The study aims to examine the export incentive systems and policies of CIS countries. To this end, the export incentive policies of CIS countries and their impact on trade relations with Turkey were evaluated. The incentive and foreign trade policies of four CIS member countries were evaluated in the study. The economic size was the fundamental determinant criteria in the selection of these countries. The study identified that the export potential of CIS countries is very low, and they need to establish a production structure that would meet the domestic demand. The GDP level of CIS countries, which are mostly raw material exporters, is sensitive to the world market prices of the products they export. This feature makes the economies of CIS countries unstable. The export incentive system aimed at diversifying export products is being established to minimise this instability. The trade volume in intra-CIS trade is narrow since member states have an economic structure far from complementarily. Therefore, the foreign trade volume of the commonwealth is higher. It is possible to strengthen the trade relations of complementarily between Turkey and the CIS countries. In particular, Turkey can increase trade relations with CIS countries by focusing on exports of investment goods, since the CIS countries lack resources to meet the pressing social needs and knowledge to ensure effective use of these resources. In this sense, it can be said that Turkey should actively use incentive policies that can increase the export potential of machinery and machine technologies to CIS countries.