Dünyada ve Türkiye'de serbest bölgeler ve uygulanan teşvikler

Abstract

Bugün uluslararası ilişkilere baktığımızda, ekonomik bağların önem kazandığını görmekteyiz. Uluslararası ticaretin hızla artışına paralel olarak, serbest bölgelere önem verilmeye başlanmış ve sayıları gün geçtikçe artmış ve uluslararası ticarette önemli bir paya sahip olmuşlardır. Serbest bölgeler, bir Ülkenin dıs ticaret rejimi için gerekli olan mevzuat ve kısıtlamaların kısmen veya tamamen uygulama dışı bırakıldığı, genellikle uluslararası bir liman veya havaalanı yakınında olan, ulusal sınırlar içinde bulunmakla birlikte, gümrük sınırları dışında kabul edilen ve esas itibariyle ihracata yönelik faaliyet gösteren seçilmiş, sınai ve ticari alanlardır. Serbest bölgelerden yararlanılarak, uluslararası ticarette rekabet güçleri artırılmaya çalışılmaktadır. Bu açıdan serbest bölgeler çeşitli uygulamalar ile (mevzuatın esnekliği, vergi muafiyetleri, ucuz işgücü vb.) cazip hale getirilmeye çalısıİmaktadır. Uzun yıllar ithal ikameci sanayileşme politikası izleyen Türkiye, uluslararası ticarette karşılaştığı sorunlar yüzünden 1980'den sonra bu politikayı terketmis, ihracata dayalı sanayileşme stratejisi uygulamaya başlamıştır. Bu açıdan baktığımızda, önce ihracata yönelik doğrudan teşvikler verilmesine karsın, sonradan ihracata dönük kurumlastırıcı politikalara yönelinmistir. Bu politikalar içinde serbest bölge uygulaması etkin bir araç olarak yer almıştır. Hazırlanan altyapı ve sağlanan teşviklerle serbest bölgelere etkinlik ve islerlik kazandırılmaya çalışılmaktadır. Bu çalışmanın amacı; serbest bölgelerin ve serbest bölgelere yönelik teşvik tedbirlerinin araştırılması ve incelenmesidir. Çalışmanın birinci bölümünde, serbest bölgelerin genel bir değerlendirmesini yaparak serbest bölgelerin gelişimi, çeşitleri, olumlu-olumsuz yönleri ele alınmıştır. ikinci bölUm, dünyada serbest bölge uygulamalarını ve bu bölgelerde sağlanan teşvikleri kapsamaktadır, üçüncü bölümde ise, Türkiye'de uygulanan genel teşvikler sistemi üzerinde durarak, gerek sanayileşme, kalkınma ve istihdam gibi sorunların çözümünde, gerekse Avrupa Topluluğu'na uyum sürecinde önemli görev yüklenecek olan serbest bölgeleri ve serbest bölgelere yönelik teşvik tedbirleri incelenmiştir.