Osmanlıcılık ile İslamcılık arasında bir düşünür: Mizancı Murad Bey ve siyasi görüşleri

Abstract

Modernleşmenin doğasında dinin doldurduğu geleneksel dünyayı dönüştürerek içine aklı ve bilimi koyma miti vardır. Batı'da bu süreç, bilimsel gelişmelerin ışığında kilisenin ve öğretilerinin sorgulanmasıyla başlamış ve gelinen noktada siyasi meşruluk arayışlarının din ile bağlantısı kesilmiş görünmektedir. Daha çok 19. yüzyıl ile alakalı olan Osmanlı Devleti'nin modernleşme sürecinde ise din birçok yerde temel meşrulaştırma kaynağı olmuştur. İdeolojiler yüzyılı olarak da anılan bu yüzyılda Devlet-i Âliye'yi kurtarabilmek için birçok aydın tarafından birçok fikir önerisi getirilmiştir. Bu fikirlerin başında ise temelde devlet içindeki tüm unsurların birleşmesine dayanan Osmanlıcılık ile İslam'ın modern bir yorumunu sunan İslamcılık gelir. 19. yüzyılda yaşamış bir aydın olarak Murad Bey de bir yandan bu akımlardan etkilenmiş, bir yandan da II. Meşrutiyet yıllarındaki daha sert tartışmalara örnek söylemler geliştirmiştir. Bu çalışma ile Murad Bey'in fikirlerinin Osmanlıcılık ile İslamcılık arasında bir konumdan incelenebileceği savunulmuştur.

Within the nature of modernization there is the myth which asserts that mind and science were inserted into the traditional world that was filled by religion. In the West, this process started with questioning the church and its teachings in the light of scientific developments, and at the moment, the search for legitimacy is totally disconnected from religion. However, in the modernization process of the 19th-century Ottoman Empire, religion was taken as the base of political legitimacy. In this century, which is also called the century of ideologies, numerous ideological solutions were developed to save the Empire by the intellectuals. The two most prominent of these ideologies is Islamism and Ottomanism. Islamism is a modern interpretation of Islam, and Ottomanism fundamentally suggests the co-habitance of all nations under the state. A 19th-century intellectual Murad Bey also, on the one hand was influenced by these trends, and on the other hand developed a discourse that underlies the more rigid discussions of the 2nd Constitutional Era. In the current study it is argued that Murad Bey's ideology could be studied within a shared frame of both Islamism and Ottomanism.