Kışlık buğdayda tane doldurma süresi ve oranı

Abstract

Bu çalışmada 9 kışlık ekmeklik, 2 kışlık makarnalık buğday çeşitli kullanılmıştır. Deneme tesadüf blokları deneme deseninde kuru ve sulu koşullarda olmak üzere 2 çevrede, 4 yinelemeli olarak, 1990-1991, 1991-1992 ve 1992-1993 yetiştirme dönemlerinde Eskişehir Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü (GKTAE) deneme tarlalarında ekilmiştir. Bu çalışmanın amacı, denemede kullanılan çeşitlerin Eskişehir koşullarında kuruda ve suluda tane doldurma süresi (TDS) ve oranını (TDO) belirlemek ve bu karakterlerin verim ve verim komponentleri ile olan ilişkilerini araştırmaktır. Tane ağırlığı ile kümülatif büyüme derecesi günü (BDG) arasındaki ilişkiyi tanımlamak için kuadratik denklem kullanılmıştır. Çeşitler arasında TDS bakımından yıla ve çevreye bağımlı olarak farklılıklar bulunmuştur. Tane doldurma süresi yıl içindeki toplam ve Nisan-Temmuz dönemi yağışı ile pozitif olarak yakından ilişkili bulunmuştur. Denemenin yapıldığı 3 yıl içinde toplam ve Nisan-Temmuz dönemi yağışının en az olduğu 1992-1993 yetiştirme yılında TDS 678 BDG, yağışın daha fazla olduğu 1991-1992'de 739 BDG, yağışın en fazla olduğu 1990-1991'de ise 814 BDG olmuştur. TDS ile TDO arasında her iki koşulda da negatif ilişki bulunmuştur. Kuruda TDS ile tane ağırlığı, başaklanma gün sayısı ve başakta tane sayısı arasında pozitif ilişki bulunmuş; suluda TDS ile hektolitre ağırlığı arasında pozitif, başaklanma gün sayısı arasında negatif ilişki mevcuttur. Çeşitler arasında TDO bakımından farklılıklar gözlenmiştir. TDO ile Nisan-Temmuz dönemi yağışı arasında negatif ilişki bulunmuştur. Nisan-Temmuz dönemi yağışının en yüksek olduğu 1991 yılında deneme ortalaması olarak TDO 0.044 mg/tane/BDG, yağışın daha az olduğu 1992 yılında 0.046 mg/tane/BDG, yağışın en düşük olduğu 1993 yılında ise 0.053 mg/tane/BDG olmuştur. TDO yeni çeşitlerde eski çeşitlere göre daha yüksektir. TDO, tane ağırlığı ve hektolitre ağırlığı ile pozitif ilişkilidir. Sulu koşullarda verim ile TDS ve TDO arasında pozitif ilişki bulunmuştur. Genotip x yıl, genotip x çevre ve genotip x yıl x çevre interaksiyonlar TDO'nda önemli, TDS'nde önemsiz bulunmuştur.

In this study, 9 winter bread and 2 winter durum wheat cultivars were used. The experiment was in randomized complete block design with 4 replications and conducted in rainfed and irrigated conditions for 3 years during 1990-1993 crop growing seasons. The experiment was carried out in Eskişehir Transitional Zones Agricultural Research Institute's fields. The objectives of the study were to determine the grain filling duration (GFD) and rate (GFR) of the cultivars used in the study, and to examine the relationships between GFD, GFR, and yield and yield components. A quadratic polynomial equation was used to describe relationship between a kernel weight and accumulated growing-degree days. Cultivars varied for GFD in some environments, but significant differences were not observed for GFD in some environments. The GFD was positively related with total precipitation and rainfall of April- July period. In 1993, when the lowest rainfall was obtained, the shortest GFD was observed as 678 GDD. The rainfall was lower in 1992, the GFD was 739 GDD. The highest rainfall was in 1991, the GFD was the longest as 814 GDD in this year. GFD and GFR were negatively correlated in both environments. GFD was positively correlated with kernel weight and number of days to heading in rainfed conditions. While GFD was positively correlated with test weight in irrigated conditions, it was negatively correlated with days to heading in the same conditions. Cultivars were varied for GFR. There was close negative association between GFR and rainfall of April- July period. The highest rainfall was obtained during this period in 1991, and the GFR was 0.044 mg/kernel/GDD. The rainfall was lower in 1992, the GFR was 0.046 mg/kernel/GDD. The lowest rainfall was obtained in 1993 during this period, the GFR was 0.053 mg/kernel/GDD. The GFR of newer cultivars were higher than the older ones. The GFR was positively correlated with kernel weight and test weight. Yield was positively correlated with both GFD and GFR under irrigated conditions.Genotype x year, genotype x location and genotype x year x location interactions were significant for GFR, but were not significant for GFD.