Seyyid Şerîf Cürcânî`de Tanrı-âlem tasavvuru

Abstract

Seyyid Serîf Cürcânî, İslâm düşünce tarihinde miladî on besinci yüzyılın ilk çeyreğinde yaşamış en önemli düşünür ve özellikle kelâm ilim sahasında en belirgin isim olarak bilinmektedir. Kelâm sahasında meydana getirdiği hacimli ve belki de bu alanda en değerli eseri Serhu’l-Mevâkıf, O’nun ne denli değerli bir bilim adamı ve mütefekkir olduğunu göstermektedir. O, kelâm sahasında sadece ismini andığımız eseri kaleme almış olmayıp bunun dışında pek çok risale, hasiye ve talik gibi nitelikli ve bilgi yüklü eserler telif ederek kendinden sonra gelen entelektüel neslin önderliğini yapmış ve onlara esin kaynağı olma özelliğini taşımıştır. Cürcânî’nin kelâm, felsefe ve mantık ve tefsir gibi ilim sahalarında meydana getirdiği kıymetli eserlerinde Allah’ın zatî ve subûtî sıfatları; alem ile onu meydana getiren cisim, cevher ve araz gibi konularda kendinden önceki kelâm bilginlerinin enine boyuna irdeleyip ortaya koydukları tutarlı temel ve bazal düşüncelerini kabul etmiştir. Bunun yanı sıra onların görüşlerini tartışmış, gerektiğinde eleştiriye tabi tutarak eksikliklerini serdetmiş, ayrıca kendi görüsünü beyan ederek yeni bir perspektif geliştirmeye çalışmıştır. O, klasik kelâm geleneğinde yer alan Allah’ın zatından ayrılmaz niteliklerinden detaylı ve ayrıntılı olarak bahsetmekte, onları nefsî, subûtî, haberî ve fiilî olarak gruplandırarak tek tek ele almaktadır. Alemi ve onu meydana getiren cisim, cevher ve araz gibi maddî varlık alanını oluşturan kavramları ise mutlak kudrete sahip Allah’ın bir eseri olarak değerlendirmektedir.

In Christian calendar, Seyyid Sherif Curcani lived in the first quarter of the 5th century A.D. He was well known and the most important thinker especially in Kalam (a branch of Islam). In Kalam, his voluminous and maybe most valuable work, Sherhul-Mevakif, shows how important a thinker and scholar he was. However, it is not the only work that we mentioned in this area. He also wrote many more qualified works like treatises, marginal notes, appendixes, and other very informative papers which have been characterized as inspirational sources for intellectual generations after him. In Curcani's works of kalam, philosophy, logic, and interpretation, he examined in detail and accepted basic ideas like Allah's essential and positive attributes, world and body that created it, substance and accident. He also argued their point of view and when it was necessary, Christianized to complete what was lacking. Moreover, he tried to develop a new perspective by expressing his point of view. In the classic Kalam tradition this scholar talks in great detail about inherent qualities of Allah's essence and groups them sensually, positively, predicatively, and actively one by one. World and body that created it and substance and accident that form physical existence are attributed as work of Almighty God.