Türkiye`de tütün destekleme politikaları

Abstract

Türkiye'de tütün destekleme politikaları adlı çalışma, devletin tarım kesimine uyguladığı destekleme politikalarının ortaya konması açısından bir örnek teşkil edeceği düşünülerek seçilmiştir. Ülkemizin, Cumhuriyetin kurulduğu 1923 yılından itibaren yaşadığı en büyük ekonomik bunalım sırasında gündeme gelen tarım destekleme politikaların terk edilmesi ve ya çehresinin değiştirilmesi çalışmaları da seçilen konunun önemini ortaya koymaktadır. Yıllarca tarım kesimini destekleyerek, 1980'li yıllara kadar en önemli ihraç kalemini oluşturan tarımsal ürünlerin miktarını arttırmaya çalışan, bunun yanında nüfusunun 1980'li yıllara kadar %60 inin tarımla uğraştığı ülkemizde bu nüfusa politik olarak hitap etme aracı görülen destekleme politikaları ; 1980 den itibaren tarımsal ürünlerin ihracattaki payının azalmaya başlaması ve 1990 lardan sonrada gerek ekonomik krizlerin yoğunlaşması ve gerekse de tarım kesimindeki nüfusun ağırlığının kentlere doğru kayması sonucu tarımın desteklenmesindeki politikaların gözden geçirilmesini zorunlu kılmıştır. Türkiye'de tütün destekleme politikalarını incelerken öncelikle destekleme politikalarının iktisat bilimi açısından teorik açılımı ele alınmıştır. Tütün bitkisinin özellikleri kısaca belirtilmiş, Osmanlı İmparatorluğunun tütüne bakışı ve tütün mamullerinden elde edilen vergilerin, devlet maliyesi açısından önemi açıklanmaya çalışılmıştır. Devlet için önemli bir dolaylı vergi geliri oluşturan tütün ve tütün mamullerinin kurumsallaşması İmparatorluk ve Cumhuriyet dönemleri itibariyle ele alınmıştır. Devletin, tütün ve tütün mamullerini kontrol altında tutmak amacıyla kurduğu ve bu tarımsal ürünü desteklemekle görevlendirdiği kuruluş olan ve de günümüze kadar adı tütünle birlikte anılan TEKEL tanıtılmıştır. Tekel'in ülke ekonomisindeki yeri ve tütün piyasalarındaki yeri ve kontrol yöntemleri açıklanmıştır. Tütünün dünyadaki konumu, dünya tütün ticaretinin durumu ile tütün üretiminin Amerika Birleşik Devletleri ile Avrupa topluluğundaki durumu ortaya konmuş, tütün piyasalarının bu ülkelerdeki işleyişi incelenmiştir. Tütün üreticilerinin tarımdaki yeri ve tütün ile ilişkileri ele alınarak, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu tarımındaki önemi belirtilmiştir. Tütünün politik amaçlarla kullanılmasının gerek Tekel gerekse de ülke ekonomisi için nelere yol açtığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Son ekonomik krizle birlikte desteklenmesinden vazgeçilen tütün bitkisinin üretici ve ekonomi üzerinde ne gibi bir etki yapabileceği incelenmiştir. Tütün üreticisinin tütüne bakışı ve hayatındaki önemi gösterilmeye çalışılmıştır. Sonuç bölümünde iki alternatif üzerinde durulmuştur. Bunların gerçekleşme olasılıkları önümüzdeki iki üretim dönemi içinde görülebilecektir. Araştırmada en önemli kaynağı Tekel Genel Müdürlüğünün verileri oluşturmuştur. Bunun yanında tütün ile ilgili diğer araştırmalar ve kitaplardan da faydalanılmıştır. Bir çok kuruluşun verilerinin internet ortamına taşıması, kaynak ve istatistik veri bulmada araştırmacılara önemli bir kolaylık sağladığı görülmüştür.