Endüstri-içi ticaret teorisi açısından dış tıcaret yapımızın değerlemesi

Abstract

Bu çalışmada endüstri-içi ticarete yönelik teorik ve ampirik yaklaşımlar ve Türkiye'nin dış ticaret yapısında endüstri-içi ticaretin yeri incelenmiştir. Endüstri-içi ticaret, faktör girdileri ve tüketim açısından birbirine yakın ikame mallarının eş anlı ihracatı ve ithalatı olarak tanımlanmaktadır. Endüstri-içi ticarete yönelik sistematik araştırmalar Grubel ve Lloyd'un katkılarıyla başlamıştır. Grubel ve Lloyd endüstri-içi ticareti açıklayan teorik modelleri incelemişler ve endüstri-içi ticaretin ölçülmesi için bir endeks geliştirmişlerdir. 1970'li yılların sonu ve 1980'li yılların başında ise endüstri-içi ticarete ilişkin teorik literatür hızla gelişmiştir. Bu yıllarda çeşitli iktisatçılar endüstri-içi ticareti açıklamak amacıyla modellerine ürün farklılaştırması, ölçek ekonomileri ve aksak rekabeti dâhil etmişlerdir.Bu bağlamda, çalışmanın birinci bölümünde endüstri-içi ticarete yönelik teorik yaklaşımlar açıklanmıştır. Endüstri-içi ticaretin ölçülmesi ve endüstri-içi ticaretin belirleyicilerini test eden ampirik çalışmaların özetlenmesi ikinci bölümün konusudur.Üçüncü bölüm ise Türkiye'nin dış ticaret yapısı içerisinde endüstri-içi ticaretin yerini açıklamakta ve Türkiye ile başlıca ticaret ortakları arasındaki endüstri-içi ticaretin ülke özelliklerine yönelik hipotezleri ampirik olarak test etmektedir. Endüstri-içi ticaret oranları farklı endüstri ve ülke grupları için (Avrupa Birliği, OECD ülkeleri (AB-15 hariç) ve diğer ülkeler (Çin, İsrail, Bulgaristan vb.)) Grubel-Lloyd endeksi kullanılarak hesaplanmıştır. Bu hesaplamalar için kullanılan 1969-2004 dönemi Uluslararası Standart Ticaret Sınıflandırması 3 haneli dış ticaret verileri Devlet İstatistik Enstitüsü veritabanından elde edilmiştir.

In this study theoretical and empirical approaches to intra-industry trade and theextent of intra-industry trade in Turkey's foreign trade structure is analyzed. Intra-industry trade is defined as the simultaneous export and import of products which arevery close substitutes for each other in terms of factor inputs and consumption.Systematic research on the intra-industry trade began with the contributions of Grubeland Lloyd. They examined theoretical models capable of explaining intra-industry tradeand developed an index for the measurement of intra-industry trade. The theoreticalliterature on the intra-industry trade developed rapidly in the late 1970's and early 1980's. In these years several economists introduced product differantiation,scaleeconomies and imperfect competiton into their model in order to explain intra-industrytrade.In this context, in the first chapter of the study theoretical approaches to intra-industry trade are explained. Measurement of intra-industry trade and review ofempirical studies on the intra-industry trade are the subject of the second chapter. Thethird chapter explains the extent of intra-industry trade in Turkey's foreign tradestructure, and tests empirically country specific hypotheses concerning the determinantsof intra-industry trade between Turkey and it's major trading partners. Intra-industrytrade is calculated for various industry and country groups (European Union, OECD(except EU-15) and the other countries (China,Bulgaria,Israel etc.) by using Grubel-Lloyd index. For these calculations 1969-2004 trade data at the 3 digit level of Standart International Trade Classification (SITC) obtained from the State Institute of Statistics database.