Gıda sanayinde tam zamanında üretim uygulamalarının muhasebeleştirilmesi ve değerlendirilmesi

Abstract

Günümüzün keskin rekabet şartlan, işletmeleri müşteri taleplerine anında cevap verebilme yanında düşük maliyetli ve yüksek kaliteli mamul üretmek zorunda bırakmıştır. Sözkonusu bu rekabet şartlarına uyum gösterebilmek için üretim sürecinde ortaya çıkabilecek tüm materyal ve işgücü israfını ortadan kaldırmayı ve toplam kalite kontrolü uygulaması ile kaliteye ilişkin problemlerin anında belirlenmesini amaçlayan Tam Zamanında Üretim (TZÜ) sistemi günümüzde işletmeler tarafından giderek daha yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. TZÜ sistemi kaliteli ve düşük maliyetli mamul üretimi için satınalma, üretim ve teslim faaliyetlerinin koordinasyonunu gerektiren bir ilkeler bütünüdür. TZÜ sistemi, özet olarak gerekli malların gerekli olan miktarlarda, gerekli olan zamanda, gerekli kalitede üretilmesi ve satılmasıdır Bu çalışmada TZÜ sisteminin Gıda Sanayinde uygulanabilirliğinin genel olarak değerlendirilmesi yanında sistemi uygulayan örnek bir işletme sonuçlarına dayalı olarak gösterilmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya ilişkin uygulama gıda sanayi ve süt işleme sanayinin alt dallarından birisi olan dondurma sanayinde üretim yapan bir fabrikada gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada TZÜ sistemi ve Tek Düzen Muhasebe (TDM)'ye göre bazı başarım değerleme ölçüleri kullanılmıştır TZÜ sisteminin uygulanması sonucu TDM' ye göre daha verimli sonuçlar elde edilmiştir. 100 ton ürün üretimi için TDM' ye göre işletmede 102 kişi çalışması gerekirken TZÜ sistemi uygulandığında aynı üretim miktarı için işletmede 89 kişinin çalışması yeterli olmaktadır. Bu nedenle hem işgücü verimliliği %13 'ler düzeyinde artmış hem de kişi başına fiili üretim miktarında da bir artış meydana gelmiştir. Nitekim, çalışan başına net satış hasılatı da fiziki işgücü verimliliğine benzer şekilde %14.6'lık bir artış kaydetmiştir. Firmaların önemli masraf kalemleri arasında yer alan ve büyük önem arzeden enerji verimliliği TZÜ sisteminde % 28'lik bir artış göstermiştir.Öte yandan her iki sisteme göre firmanın karlılığı karşılaştırıldığında net kar oranının TZÜ sistemine göre hesaplanması sonucunda karlılık %25.60 olarak bulunmuşken, TDM'ye göre bu oran %19.83 olarak bulunmuştur. TZÜ sistemini uygulamak isteyen bir firmada beklenen sonuçlara ulaşılabilmesi için öncelikle muhasebe bölümünün gerekli değişiklikleri yerine getirmesi ve firmanın üretim sistemlerini ve insan kaynağını TZÜ sistemini uygulayabilme yeteneğine kavuşturması gerekmektedir.

The sharp competitive conditions have forced firms to produce goods with low costs and high quality besides being able to respond immediately to the consumer demand. The "Just In Time (JIT)" system, which aims to cancel the overuse of labour and other production factors to adapt to the competitive conditions and to determine the quality problems instantly with quality control applications, has been started to be used widespread by firms. JIT system is a whole of principles which requires the coordination of procurement, production and delivery for high quality, low cost production. In short, JIT is a system to produce and sell goods in the required time, quality and quantity. In this study, the JIT applications in a food sector firm has been examined. The applications of the research has been made in an ice-cream firm which is a sub^sector of dairy products industry. In this study the measures of economic performance evaluation for JIT and Standard Accounting System (SAS) are determined. It was observed that JIT, could give better results than the standard accounting system. For a production of 1 00 tonnes respectively with the standard accounting system and JIT system 102 and 89 workers should work. Thus, the efficiency of labour has increased 13 %, and the production per capita has also increased. As a matter of fact net sales revenue per worker has increased 14.6 % just like the production per capita. The productivity of energy, which is an important part of expenses for many firms, has increased 28 % in the JIT system. On the other hand, when the profitability of the firm in terms of both systems is compared, the profitability according to the JIT and standard accounting systems were found out respectively 25.60 % and 19.83 %.IV For a firm who wants to apply the JIT system to reach to the expected results, the department of account should make the required changes and the production system and human resources should have the capability of applying the JIT system.