Ebû Bekir Ahmed b.İshak el-Cûzcânî ve Cûzcâniyye

Abstract

3./9. asrın Hanefî âlimlerinden olan Ebû Bekir Ahmed b. İshak el-Cûzcânî'nin Hanefî tarihinde gerekli önemin verilmemesi kelam tarihi açısından büyük bir boşluk oluşturmaktadır. Genellikle Hanefi-Mâtûrîdî itikâdı olarak zikredilen Ehl-i Sünnet Hanefî itikâdının Ebû Hanîfe ve İmam Mâturîdî gibi iki önemli âlime atfedilmesinin nedenleri birçok kez kaleme alınmıştır. Ancak bu çalışma; nedenlerinden çok Ebû Hanîfe ve İmam Mâtûrîdî arasında düşünce sistematiği olarak kuvvetli bir zincir oluşturan Ebû Bekir Ahmed b. İshak el-Cûzcânî şahsı üzerinde durulmuştur. Çünkü el-Cûzcânî'ye kelam tarihinde gerekli önemin verilmediği görülmüştür. Mâtûrîdî'nin Hanefî itikadı ile birlikte anılmasının en önemli sebebi Cüzcâniyye ekolünün kurucusu olan Ebû Bekir Ahmed b. İshak el-Cûzcânî'dir. Araştırmada tabakat kitapları ve yan kaynakları kelam tarihi dikkate alınarak taranmıştır. Ebû Bekir el-Cûzcânî'nin 'Dâru'l Cüzcâniyye' adıyla kurduğu okulun Hanefî itikâdînın yerleşmesinde ve yayılmasında büyük rol oynadığı, burada yetişen âlimlerin farklı yerlere göç ederek Hanefî itikâdî'nı anlattıkları ve birçok eser yazdıkları bilinmektedir. Ebû Hanîfe ve İmam Mâtûrîdî sürekli yan yana anılsa da aralarında asır olarak boşluk bulunmaktadır. Bu çalışmadaki amaç da sürekli birlikte anılan iki ismin aynı itikâdî düşünce üzerinde olmalarının en önemli sebebini yani Ebû Bekir Ahmed b. İshak el-Cûzcânî'yi ve Cüzcâniyye Ekolünün oluşumunu açıklamaktır. Bunun için bu araştırmanın birinci bölümünde; Ebû Hanîfe'den sonra devam eden Hoca-öğrenci silsilesinin açıklanıp, tarihi kopukluğun olmadığı gösterilmiştir. Birinci bölümde; kişiler arasında bağlantıların olduğu belirlendikten sonra ikinci bölümde; araştırmamıza konu olan Ebû Bekir el-Cûzcânî'nin Dâru'l Cüzcâniyye adıyla kurduğu kelâmî düşüncesinin bağlantısı verilmiş, üçüncü bölümde Ebû Hanîfe'nin risalesinde geçen rivayet zincirinde yer alması sonucu ve tabakat kitaplarında da Ebû Hanîfe ile aynı düşüncede olduğunun belirtilmesiyle kurduğu okulda Hanefî kelâmı konuşulduğu belirlenmiştir.

The lack of paying attention to Abu Bakr Ahmad ibn Ishaq ibn Sabih al-Juzjani who is one of the 3./9. Century Hanafi wise man caused the information loss with regard to the history of kalam. The many of scientific studies are performed to reasons of the Ahl al-Sunnathat called as usually Hanafi-Maturidi creed. However, in this study, we focus on the Abu Bakr Ahmad ibn Ishaq ibn Sabih al-Juzjani who analyse in terms of the perspective thinking between the Abu Hanifa and Imam al-Maturidi due to the lack of paying attention in kalam history. The main reason of the mention of Maturidi with Abu Hanifa creed is the Abu Bakr Ahmad ibn Ishaq ibn Sabih al-Juzjani who founder of Juzjaniyya ecole. In this study, the tabaqat and supplement books are examined considering the history of kalam. It's known that the Dar al-Juzjaniyya school which founded by the Abu Bakr al-Juzjani have a big role to internalization and enlargement of the Hanafi creed and the wise men who grow in this school, immigrate different places and they performed many of works. Although the Abu Hanifa and Imam al-Maturidi are mentioned as together, they live in different times. The goal of the present study is the explanation of al-Juzjani and the establishment of Juzjaniyya ecole. The first part of this study presents the range of wise men and their students to prove the connectedness. The second part of this study explains the connection of kalam thinking which is established by al-Juzjani with Abu Hanifa. In the final part, it is decided to spoken Hanafi kalam in Dar al-Juzjaniyya by analyzing the taking part in rumor chain of al-Juzjani in al-alim wa-l-muta'allim tractate and indicating that al-Juzjani agree with Abu Hanafi.