Merkezi planlamada mali teşvik sistemi

Abstract

Merkezi planlamada mali teşvik sistemi,. sosyalist ekonomideki (Sovyet ekonomisi) en alt üretim birimleri, olan. işletmeleri ve çalışanlarını, plan hedeflerini gerçekleştirmeye yöneltecek mali önlemler bütünüdür. Örneğin çalışanlara daha fasla üretmeleri halinde ücret ve maaşlarına ek olarak veriden prim, ikramiye v.b. parasal nitelikteki gelirler ile sosyal faydalar ve tüm işletmenin teşvikine yönelik üretimi- geliştirme fonu adı altındaki kaynaklar hu türden mali teşvik, önlemleridir. Mali teşvikler ekonominin her kesimi, (sanayi, tarım, iç ve dış ticaret v.b.) için söz konusudur, Ancak bu çalışmada yalnızca sana kesimindeki ve özellikle devlet sanayi, işletmelerindeki, ülkemizdeki adıyla kamu iktisadi teşebbüslerindeki mali teşvik sistemi incelenmektedir. Araştırma üç bölümden oluşmaktadır. İlk iki bölüm mali teşvik sisteminin kavramsal ve kuramsal çerçevesini ortaya koymaktadır. Sosyalist ekonomide devletin ekonomik faaliyetleri düzenleme ve yönlendirmede başvurduğu, temel mekanizma olarak merkezi planlamanın ov işlerini yürütürken karşılaştığı sorunları çözebilmesi, sosyalist maliye politikasının, bir aracı olan mali teşviklerin varlığını gerektirir. Dolayısıyla birinci bölüm, merkezi planlama, sosyalist maliye politikası ve mali teşvik kavramlarının açıklanmasına ayrılmıştır. İkinci bölüm, mali teşvik, sisteminin merkezi planlama ve sosyalist maliye politikası ile ilişkilerini ortaya koyan kuramsal bilgile içermektedir. Merkezi planlama, sosyalist ekonomide birey, işletme ve toplum çıkarlarının uyumlaştırılması, etkinliğin arttırılması ve "emeğe göre gelir" ilkesinin uygulanması konularında mali teşviklerin yardımına ihtiyaç duymaktadır. Aynı zamanda mali teşvikler finansman yönleri ve gelir niteliğinde olmaları itibariyle de sosyalist maliye politikasının ilgi alanına girmektedir. Mali teşvik sistemi planlama yöntemleri ve mali politika uygulamalarındaki değişikliklerle birlikte Sovyet ekonomisinin gelişiminde ilginç odak noktalarından biri olmuştur. Üçüncü bölüm imali teşvik sisteminin yapısını ve" gelişimini bu çizgi doğrultusunda vermeyi amaçlamaktadır. Zaman açısından üç dönem söz konusudur. Ekonominin zorunlu plan hedefleriyle yönlendirildiği geleneksel planlama dönemi, idari yöntemlerin yerini ekonomik yöntem ve teşvikler bıraktığı 1965 reformundan sonraki dönem ve planlama anlayışında yavaş yavaş değişikliklerin başladığı 1979 kararlarından sondaki dönem. Doğal olarak Gorboçov reformları bu dönem içinde ele alınmaktadır. Üçüncü dönemin başı olarak. Gorbaçov reformlarının alınmayışının nedeni, 1979 ve 1983 kararları ile teşvik sisteminde önemli değişiklikler yapılmasıdır. Gorbaçov reformları da mali teşvik sisteminde meydana gelen bu değişikliklerin, etkin bir şekilde uygulanabilmesi için, ekonomide gerekli yapısal dönüşümleri sağlamıştır. Çalışmanın sonuç kısmında ise, araştırmanın bulguları ortaya konmaktadır.