Hedef maliyetleme sisteminde bütçe yaklaşımı ve bir işletme üzerinde uygulama

Abstract

Son yirmi- yirmi beş yıllık süreç içinde, teknoloji ve otomasyon alanındaki yeni gelişmeler, yanısıra yerel ve küresel rekabet ortamı, işletmelerde maliyet, zaman ve kalite hedeflerinin etkin şekilde planlanması gerekliliğini ön plana çıkarmıştır.Bu hedeflerin en verimli düzeyde belirlenmesi amacı ve maliyetlerin değişken yapısı, işletmeleri yeni maliyet geliştirme tekniklerine zorlamıştır.Bu tekniklerden biri de hedef maliyetleme sistemidir. Hedef Maliyetleme verimliliği, pazar payım ve karlılığı arttırmak amacıyla 1970 'lerden itibaren Japon şirketlerinde geliştirilen ve uygulanan bir yöntemdir. Zamanla A.B.D, Almanya ve diğer batı ülkeleri tarafından uygulanmaya başlanmıştır. Özellikle ürünün tasarım ve geliştirme aşamalarında ortaya çıkan hedef maliyetleme sisteminde; hedeflenen fiyatın tespiti ve ürünün hayat döngüsünde istenen kar oranından hareketle gerçekleştirilen uzun vadeli karlılık analizleri öncelikli unsurlardır. Hedef fiyatın belirlenmesinde maliyet unsuru küçük bir rol oynamaktadır. İşletme için ürünün tasarım aşamasında çeşitli öngörüler oluşturulmasını gerektiren bu sistem, stratejik bir maliyet yönetim aracı olup, bu noktada işletme bütçe sistemi ile yakın ilişki içindedir. Bu çalışmanın ilk bölümünde hedef maliyetleme kavramı, ikinci bölümde işletme bütçe sistemi ve kısım bütçeleri birbirinden bağımsız olarak incelenmiş olup, üçüncü bölümde Türkiye'deki işletmelerin yoğunlukla standart olarak kullandıkları bütçeleme tekniklerinden hareketle çeşitli kısım bütçeleri, hedef maliyetleme yaklaşımı ile birleştirilmiştir. Bu kapsamda, geleneksel maliyet artı yaklaşımı yerine ilk aşamada pazar bazlı fiyatın ve işletmenin karlılık hedefin baz alındığı yeni bir mamul tasarlama döneminde, bir işletmenin hedef maliyetleme sistemine göre yıllık bütçesi düzenlenerek, hedef maliyetlemenin etkin maliyet analizi ve kontrolü yolu ile işletme karlılığı üzerindeki etkileri bir örnek yardımı ile ölçümlenmiştir.