Bölgesel güvenlik dengeleri bağlamında Rusya-İran ilişkileri

Abstract

Soğuk Savaşın bitmesi ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından, uluslararası sistem yeni yapılanma sürecine girmiştir. Bir yandan sistem tek kutuplu hal alırken, diğer yandan Doğu Avrupa, Orta Asya ve Güney Kafkasya'da yeni bağımsız devletler oluşmuş ve bu bölgelerde güç boşlukları meydana gelmiştir. Böylelikle Ortadoğu bölgesine ek olarak, Orta Asya ve Kafkasya bölgeleri de istikrarsızlık alanlarına eklenmiştir. SSCB'nin varisi olarak Rusya da bu durum karşısında dış politikasını yeniden belirlemek zorunda kalmıştır. İlk başlarda, Batı eksenli olarak yürütülen Rus dış politikası, zamanla yeniden büyük güç olmayı hedefleyen çok taraflılık ve çok kutupluluk politikaları üzerine oturtulmuştur. Bu politikalar çerçevesinde Rusya, Uzak Doğu, Güney Asya ve Ortadoğu bölgelerine yönelik aktif politikalar izlemeye ve bu bölgelerde ortaklıklar kurmaya çalışmıştır. Bu bağlamda Orta Asya, Kafkasya ve Ortadoğu bölgelerinin kesiştiği noktada önemli jeostratejik pozisyona sahip olan İran, Rus dış politikası açısından önemli bir ülke olarak görülmüştür. Nitekim nükleer programı nedeniyle ABD/Batı dünyası tarafından giderek yalnızlaştırılan İran da ulusal gücünü artırmak ve bölgesel güvenlik dengelerinin sağlanması açısından Rusya ile işbirliğine önem vermiştir. Böylelikle, Rusya ve İran, bölgesel dengeleri doğrudan etkileyen enerji, nükleer ve askeri teknoloji alanlarında işbirliğine gitmiş; Orta Asya, Kafkasya ve Ortadoğu'daki bölgesel sorunlar karşısında ortak politikalar izlemeye yönelmişlerdir. Bu bağlamda iki ülke de ABD/NATO'nun bu bölgelerde etkinliğini artırmasını temel güvenlik tehdidi olarak görmüş ve önlemeye çalışmışlardır.

Ending of the Cold War and after the collapse of the Soviet Union, the international system has entered into a restructuring process. On the one hand the system became unipolar, while on the other hand, newly independent states formed in the Eastern Europe, Central Asia and South Caucasus region, and the power vacuum has occurred in these regions. Thus Central Asia and Caucasus regions, were added to the instable areas in addition to the Middle East. This situation was forced Russia, as the successor of the USSR, to redetermine its foreign policy. In the beginning, Russian foreign policy carried on West oriented line, later it was based on multilateralism and multipolarity. Thus Russia, has been tried to follow active policies towards Far East, South Asia, and the Middle East and to establish partnerships in these areas. In this context, at the intersection of important geostrategic position in Central Asia, the Caucasus and the Middle East, Iran has been seen as an important country for Russian foreign policy. Indeed, Iran, who have been increasingly isoleted by U.S. / Western world because of its nuclear program, has given importance to cooperation with Russia to strengthen its national power and in terms of the provision of regional security balance. Thus, Russia and Iran has cooperated in the fields of energy, nuclear and military technology, which directly affects the regional balance of power; and intented to follow common policies on regional issues in the Central Asia, the Caucasus and the Middle East. In this context, these two countries has seen U.S. / NATO's increasing influence in these regions as a main threat, and tried to prevent this.