Abdullatîf Harpûtî’nin Tenkîhu’l-Kelâm Fî Akâid-İ Ehli’l-İslâm isimli eserinde nübüvvet anlayışı

Abstract

İslâm literatüründe “İslâm dininin inanca ve davranışlara dair ilkelerini naslardan hareketle belirleyen ve aklî yöntemlerle temellendirip destekleyen bir ilim” şeklinde tanımlanan Kelâm ilmi, diğer İslâmî ilimler gibi teşekkülünden itibaren bazı evreler geçirmiştir. Genel kanaate göre bu evreler Gazzâli ile son bulmakla birlikte hatırı sayılır bir çoğunluğa göre ise söz konusu intihadan sonra "Yeni Kelâm İlmi" diye adlandırılan bir döneme girilmiştir. Bu görüşü savunan âlimlere göre, söz konusu dönemin en önemli temsilcilerinden biri Kelâm ilmi alanında velûd kimliğiyle Osmanlı’nın son döneminde ün yapmış isimlerden biri Harput’lu ilim adamı Abdullatif Harpûtî’dir. Kendisinin Yeni İlm-i Kelâm döneminin oluşum ve gelişim sürecine tesir eden âlimlerden biri olarak kabul edilmesinin sebeplerinden birisi de alana dair hazırlamış olduğu Tenkîhu’l-Kelâm fî Akâid-i Ehli’l-İslâm isimli eseridir. Bu eserinde sosyal ve siyasal karışıklığın yol açtığı sorunların çözümünde dönemin ihtiyaçlarını dikkate alarak Kelâm ilmini tedvin yoluna gitmiştir. Bu nedenle de Kelâm alanında araştırmaya değer şahsiyetlerden biri olma özelliğini haizdir. Dârü’l-Fünûn ve Medresetü’l-Vâizin müesseselerinde müderrislik yaptığı dönemde hazırlamış olduğu ve Abdullatîf Harpûtî ismiyle özdeşleşen bu eser Nübüvvet konusunda önemli bilgiler ihtiva ettiği için araştırmamızın omurgasını oluşturmaktadır.

Kalam is defined in Islamic literature as a discipline that establishes the principles of faith and behavior based on Islamic doctrines and rational methods. Kalam as other Islamic disciplines is studied based on evolutionary changes. It is generally argued that the evolutionary change in kalam as a discipline had been ended by Ghazali. However, some scholars argue that kalam has taken a new turn mostly known as “New Kalam” in post Ghazali period. According to these scholars Abdullatif Harputi is one of the authors who was known a prolific scholar of kalam in the last era of Ottoman State can be categorized as representative of this new period in kalam. One of the reasons that makes Harputi the frontrunner of “New Kalam” period is his work titled Tankihul Kalam Fi Aqaid-I Ahlil Islam. Harputi in his mentioned work tried to redesign kalam discipline based on social and political problems and necessities of the society. For this reason, Harputi’s personality and his abovementioned work is worth further research and studying. This study mainly focuses on Harputi’s aforementioned work that covers prophethood debates.