Türkiye’de gelir idaresinin organizasyon yapısının vergi uyumuna etkisinin analizi

Abstract

Çeşitli ülkelerdeki gelir idareleri organizasyon yapıları vergi uyumunu dolayısıyla vergi tahsilâtını artırmak amacıyla yeniden yapılanmıştır. Klasik organizasyon yapısı olan vergi türüne göre organizasyon terk edilmiş, fonksiyonel ve mükellef odaklı yapılanmalara geçilmiştir. Türkiye’de de dünyadaki bu gelişmelerden etkilenerek 2005 yılında gelir idaresi başkanlığı kurulmuş ve fonksiyonel yapılanmaya geçilmiştir. Bunun yanı sıra mükellef odaklı anlayışa yönelik 2007 yılında İstanbul’da Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı kurulmuştur. 2015 yılında pilot uygulama olarak Eskişehir ilinde Tek Vergi Dairesi Başkanlığı uygulamasına başlanmıştır. 29 ilde Vergi Dairesi Başkanlığına bağlı vergi dairesi müdürlükleri, Eskişehir ilinde Tek Vergi Dairesine bağlı şubeler ve 52 ilde Defterdarlığa bağlı vergi dairesi müdürlükleri bulunmaktadır. Ülkemizde farklı yapılanmaların olması gelir idaresinin yapılanmasının tam olarak tamamlanmadığını göstermektedir. Gelir idaresinin organizasyon yapısının vergi uyumunu etkilediği düşünülmektedir. Bu nedenle gelir idaresi vergiye uyumun artması açısından son derce önemlidir. Mükelleflerin vergi uyumunu belirleyen; idari faktörler, demografik faktörler, yapısal ve ekonomik faktörler, psikolojik ve ahlaki faktörler gibi pek çok faktör bulunmaktadır. Gelir idaresinin organizasyon yapısı da idari faktör olarak ele alınabilir. Bu araştırma, gelir idaresinin organizasyon yapısının vergi uyumuna etkisini incelemiştir. Toplamda 407 serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavire anket uygulanmıştır. Anket sonuçları faktör analizine ve yapısal eşitlik modellemesine tabi tutulmuştur. Vergi mükelleflerinin gelir idaresi hakkındaki görüşlerinin ve vergi uyumu üzerindeki etkilerinin en önemli faktörün “Mükellef Hizmetleri” olduğu görülmüştür. Bu nedenle, vergi mükelleflerine gelir idaresi tarafından kaliteli ve etkin hizmet sunulması vergi mükelleflerinin vergi yükümlülüklerini gönüllü olarak yerine getirmelerini ve vergi uyumlarını artırmalarını sağlayacaktır.

Revenue administrations' organizational structures in various countries have been restructured in order to increase tax compliance and thus tax collection. The organization according to the tax type which is a classical organizational structure was abandoned, instead functional and taxpayer oriented structures were adopted. Revenue administration was established also in Turkey affected by this development in the world in 2005 and a functional structure was passed to. In addition, the Large Taxpayer Office for taxpayer focused oriented was established in 2007 in Istanbul. In 2015, the Single Tax Office Directorate was started to be as a pilot implementation in Eskişehir. There are tax office directorates affiliated to the Tax Office Directorate in 29 provinces, branches in the Single Tax Office in Eskişehir and tax office affiliated to the Revenue Office in 52 provinces. The fact that there are different structures in our country shows that the structure of the revenue administration is not fully completed. It is thought that the organizational structure of the revenue administration affects tax compliance. Therefore, revenue administration is extremely important in terms of increasing tax compliance. Factors determining tax compliance of taxpayers; administrative factors, demographic factors, structural and economic factors, psychological and moral factors. The organizational structure of the revenue administration can also be considered as an administrative factor. This study examined the effect organizational structure of revenue administration on tax compliance. A total of 407, independent public accountants and certified public accountants were surveyed. The results of the survey were subjected to factor analysis and structural equation modeling. The Taxpayer Services was found to be the most important factor of taxpayers' views on revenue management and their impact on tax compliance. Therefore, providing quality and efficient services to taxpayers by the revenue administration will enable taxpayers to voluntarily fulfill their tax obligations and increase their tax compliance.