İslam Hukuku'nda emek-sermaye ortaklığı (mudarabe) ve diğer ortaklıklarla ilişkisi

Abstract

İslâm Hukuku’nda insanların içinde bulunabileceği durumlar göz önüne alınarak, gerekli şartları taşıyan herkesin ortak olabileceği çeşitli ortaklıklar caiz kılınmıştır. Bu ortaklıklar, genel olarak ibahe, mülk ve akit ortaklığı olmak üzere üçe ayrılır. Akit ortaklığı sekiz çeşittir. Bunlar, mufavada, inan, kredi (vücuh), iş-taahhüt, muzâraa, musâkât, mugârese ve emek-sermaye (mudarabe) ortaklıkları. İkili ticarî ilişkileri düzenleyen bir sözleşme olan Mudarabe ortaklığı, İslâm ’dan önceki devirlerden beri bilinen, İslâm tarafından onaylanan ve çeşitli yollarla Batı ülkelerine intikal eden ticarî bir geleneğin adıdır. Kısaca kâr ortaklığı biçim inde tanımlanan ve sermaye sahipleri ile kalifiye elem anlar arasında işbirliğine dayanan Mudarabe ortaklığında birinciler sermayesini, İkinciler de tecrübe ve becerilerini ortaya koyarlar. Projenin bitim inde ortaya çıkan hasılat, başta anlaştıkları oranlara göre paylaştırılır. Ortaklığın zarar etmesi durumunda bu zarar, sermayeden karşılanır. İşletmecinin ise emeği boşa gitmiş olur. Mudarabe ortaklığı, ekonominin tüm sektörlerine, ticaret, sanayi, hizmetler ve ziraate uygulanabilir. Mudarabe ortaklığı, müteşebbislerin kısa ve uzun vadeli projelerini desteklemede önemli bir finans kaynağıdır. Bu yüzyılın başından itibaren bazı İktisadî sebepler ve teknolojik gelişmelerin gereği olarak bazı yaklaşımlar ortaya çıkmış ve İktisadî organizasyonlar biçim inde kendini göstermiştir. İşte bu yeni organizasyonlardan birisi de faiz tem elli İktisadî kurumlara alternatif olarak doğan İslâm bankalarıdır. Bu kurumların temeli ise Mudarabe geleneğinin ortaya koyduğu birikim ve tecrübelerdir. Mudarabe ortaklığına dayalı bir finans sistemi, faize dayalı olandan daha üstündür. Çünkü Mudarabe ortaklığında, sanayici, iş adamı, çiftçi ve tüccar durumunda olan mudarip ortağın ihtiyaç duyacağı sermayenin maliyeti sıfırdır. Bunun aksine faizli yatırım yapıldığında maliyete faiz de ekleneceği için fiyatlar kendiliğinden yükselir. Ve dolayısıyla rekabet şansı azalır. Mudarabe ortaklığı üretimin ucuza maliyetini sağladığından, pazarlama imkanını artırır. Ayrıca, sıfır (0) maliyetli sermaye, müteşebbisi teşebbüslerinde daha canlı ve girişken yapar; bu da yeni iş sahaları açılmasını sağlar ve sonuçta kaynakların kullanılma kapasitesi artarak, işsizliğe büyük ölçüde çözüm bulunabilir.