Bazı kuru fasulye çeşit ve hatlarında bakteriyel yağ lekesi (Pseudomonas syringae pv. phaseolicola) hastalığı dayanıklığının kalıtımı üzerinde araştırmalar

Abstract

Bu çalışma fasulyede bakteriyel yağ lekesi (Pseudomonas syringae y\phaseolicold) hastalığına karşı dayanıklılığın kalıtımını incelemek, ve Türkiye' de fasulye ekim alanlarında önemli ürün kayıplarına neden olan bu hastalığın ırk özelliklerini belirlemek amacı ile Eskişehir-Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsünde 1988-1991 yıllan arasında gerçekleştirilmiştir. Çalışmada “Eskişehir-855" fasulye çeşidi ile, CIAT tan temin edilen bakteriyel yağ lekesi hastalığına dayanıklı 4F-2832 (G-5476,Jules), 4F-2833(G-6384,Red Mex.U.I.35), 4F-2834 (G-6415,Montcalm) ve 4F-2845 (Bat-1220) fasulye hatları, hassas x dayanıklı, dayanıldı x dayanıklı kombinasyonlan şeklinde melezlenmiştir. Elde edilen melezlerin F2 dölleri bakteriyel yağ lekesi hastalığının bilinen iki ırkı ve Niğde izolatı ile inokule edilip açılmalan izlenerek, dayanıklılığı kontrol eden gen sayısı, dominant veya ressesif karakterli olmaları, dayanıklılığı kontrol eden genlerin kullanılan hastalık ırklarına karşı davranış biçimleri ile aralarındaki ilişkileri incelenmiş, fenotipik açılmalar dikkate alınarak hastalığın kalıtım biçimi ve ırk-gen ilişkilerindeki bağımsızlığın kontrolü yapılmıştır. Hastalığın her iki ırkı ve Niğde izolatına karşı, Esk-855 x 4F-2832 (G-5476,Jules), Esk-855 x 4F-2834 (G-6415,Montcalm) ve Esk-855 x 4F-2845 (Bat-1220) kombinasyonlarında 2 dominant gen çifti dayanıklılığın ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Esk-855 x 4F-2833(G-6384,Red Mex.U.I-.35) kombinasyonunda ise 1 dominant gen çifti dayanıklılığı ortaya çıkarmıştır. "4F-2832 (G-5476, Jules)", "4F-2834 (G-6415, Montcalm)" ve "4F-2845 (Bat-1220)" fasulye hatlarının aynı 2 çift dominant dayanıklılık geni taşığı, "4F-2833 (G-6384, Red Mex.U.I. 35)" fasulye hattının 1 çift majör dominant dayanıklılık geni taşıdığı kabul edilmiştir. Dayanıldı x dayanıklı melezlerindeki 3 kombinasyonun ( 4F-2832 (G-5476, Jules) x 4F-2834 (G-6415, Montcalm), 4F-2832 (G-5476, Jules) x 4F-2845 (Bat-1220), 4F-2834 (G-6415, Montcalm) x 4F-2845 (Bat-1220) ) F2 döllerinde açılma meydana gelmemiştir. Başka bir deyişle "4F-2832 (G-5476, Jules)", "4F-2845 (Bat-1220)" ve "4F-2834 (G-6415, Montcalm)" fasulye hatlarının bakteriyel yağ lekesi hastalığına karşı aynı dayanıklılık genlerini taşıdıkları saptanmıştır. 4F-2832 (G-5476, Jules) x 4F-2833 (G-6384, Red Mex.U.I. 35), 4F-2833 (G-6384, Red Mex.U.I. 35) x 4F-2834 (G-6415, Montcalm) ve 4F-2833 (G-6384, Red Mex.U.I. 35) x 4F-2845 (Bat-1220) melezlerinin F2 döllerinde 3 genli bir açılma olduğu belirlenmiş ve böylece 4F-2833 (G-6384, Red Mex.U.I. 35) fasulye hattının taşıdığı dayanıklılık geninin diğer üç fasulye hattının taşıdığı dayanıklılık genlerinden tamamen farklı olduğu ortaya konmuştur. Genlerin davranış biçimleri bulundukları genotipik ortama göre değişiklik göstermiş, hakim olan gen davranış şeklinin dominant epistatik etki ve tamamlayıcı gen etkisi olduğu görülmüştür. Bakteriyel yağ lekesi hastalığının fizyolojik ırkları karşılaştırıldığında, ırk-1 bütün kombinasyonlarda ırk-2 ve Niğde izolatından farklılık gösterirken, Niğde izolati ırk-2 ile aynı etkiyi göstermiştir. Bu nedenle Niğde izolatının ırk-2 olduğu kabul edilmiştir. Sonuçta bu çalışma ile "4F-2832 (G-5476, Jules)", "4F-2833 (G-6384, Red Mex.U.I. 35)", "4F-2834 (G-6415, Montcalm)" ve "4F-2845 (Bat-1220)" fasulye hatlarının Türkiye'deki dayanıklılık ıslahı çalışmalarında genitör olarak kullanılabilecekleri ortaya konmuştur.

The objectives of this study were; to investigate inheritance of halo blight (P. syringae pv. phaseolicola) and to determine characteristics of the physiological races of the disease which causes considerable yield losses in Turkey. At the end of three years of field and green house studies, it was found that resistant parents, 4F-2832 (G-5476, Jules), 4F-2834 (G-6415, Montcalm) and 4F-2845 (Bat-1220) bean cultivars carry two dominant genes, and 4F-2833 (G-6384, Red Mex. U.I. 35) carries one dominant gene against race 1,2, and Niğde isolate. 4F-2832 (G-5476, Jules), 4F-2834 (G-6415, Montcalm) and 4F-2845 (Bat-1220) carry the same dominant genes, but a different gene confers resistance in the other cultivar. The gene effect relationships are different depending on pathogen - hoşt interactions. As the race 1 and 2 were giving different reaction types in the same genotypic combinations, reaction type of Niğde isolate was similar to the race 2. As a result of this study bean lines 4F-2832 (G-5476, Jules), 4F-2833 (G-6384, Red Mex. U.I. 35), 4F-2834 (G-6415, Montcalm) and 4F-2845 (Bat-1220) can be recommended as parents for resistance to halo blight in the bean breeding program in Turkey.