Yabancı bağlı kuruluşlarda yönetim denetimi ve bir uygulama örneği

Abstract

İşletmelerin uluslararası alanda genişlemesi ulusal işletme yönetimlerine ilave bir takım değişkenlerin göz önünde tutulmasını zorunlu hale getirmiş, uluslararası yönetim kavramı önemli hale gelmiştir. Örgütün insan ve maddi kaynaklarının tedarik, dağıtım ve kullanımını etkili bir şekilde koordine ederek global çevre içinde dinamik denge durumunu korumasını sağlayan ve global amaçlara ulaştırma sonucu olarak tanımlanabilen uluslararası yönetim, şüphesiz etkin bir iç denetimi gerekli kılmaktadır. Çokuluslu şirketler uluslararası yönetim modelini oluştururken ülke dışı faaliyetlerin büyüklüğünü yatırımların karmaşıklığını ve hacmini göz önünde bulundurmalıdır. Bunun yanında; yöneticilerin yetki sorumluklarının saptanması, ülke dışındaki yöneticilerin kar sorumluluklarının belirlenmesi, uluslararası yayılma stratejilerinin taktik ve planlarının yapılması, bu planlan gerçekleştirecek yetenekli ve uluslararası alanda tecrübeli yöneticilerin atanması göz önünde bulundurulması gereken diğer faktörlerdir. Çokuluslu şirketler organizasyonlarını belirlerken ana işletme merkezinin üst yönetiminden şubelerin yönetimine kadar planlı bir yaklaşımda bulunurlar. Yönetim kurulu ve genel müdürden aşağı basamaklara doğru yetki ve sorumluluklar saptanır. Organizasyonun işlemesinde ilk önce karar alma, sonra karar uygulama ve en sonunda faaliyetlerin denetimi yapılır. Çokuluslu şirketler genelde fonksiyonel, mamul temeline dayanan veya coğrafık temele dayana organizasyon yaklaşımlarından birini uygulamaktadırlar. Uygulanan organizasyon modelinin belirlenmesinde mamul grubunun özellikleri, mamul çeşidinin sayısı ya da faaliyet gösterilen ülkelerin çokluğu etkili olmaktadır. Çok uluslu şirketlerde kullanılan yönetim ve denetim teknikleri maliyet ve fiyat bilgilerinin etkin bir şekilde kullanılmasını gerektirir. Hangi sistem içinde maliyet bilgilerinin elde edildiği denetim açısından önem taşımaktadır. Ana şirket tarafından yabancı bağlı kuruluşların faaliyet planlaması ve denetiminde, değişken maliyetleme sistemine göre alınan kararların ağırlıklı olarak kullanılması kısa vadeli taktik kararlar açısından faydalı olmaktadır. Değişken maliyet yönteminin bir uzantısı olan maliyet -hacim - kar analizleri sayesinde de verilmesi düşünülen ana şirket yönetim kararlarının sonuçlarını önceden görmek mümkün olmaktadır. Çokuluslu şirketler ile bağlı kuruluşlar arasında oluşan mal ve hizmet ithalatı ve ihracatında uygulanan transfer fîyatlamasının önemi kazanç maksimizasyonu ile ilgilidir. Özellikle az gelişmiş ülkelerdeki çokuluslu işletmeler yatırımlarında transfer fiyatı, çokuluslu işletmelerin ödeyeceği vergi miktarlarını en aza indirmek, ulusal yönetim mekanizmaları ve kamu oyunda tepki yaratmadan kazançların merkeze aktarılmasını sağlamak ve kazanç transferi konusunda uygulanan yasal sınırlamaları aşma amacıyla başvurduklar yollardan biridir. Ancak bu uygulama gerek gelişmiş gerekse az gelişmiş ülkelerde giderek tepki yaratıcı bir gelişme göstermiş ve uygun yasal değişikliklerle bu durumun önlenilmesine çalışılmıştır.

Expanding of companies in international area, brings the necessity in view of some extra variables, the international management concept becomes important. Surely, the international management that defined as provides to keep its dynamic balance situation in global environment by coordination of preparation, distribution and consumption of human and physical resources effectively; makes the active internal audit necessary. Multinational companies should take into consideration the volume and the complex of the investments, the size of the operations, while to form their international management models. However, other factors should be taking into account are, to detect the responsibility to their authority of the directors, to determine the profit obligations of the directors performing on abroad, to prepare the international widen plans and tactics. Multinational companies have preplanned approach from top management on main company headquarter to branch management as determine their organization. The responsibilities and obligations are detected by starting from board directors and top management, and continuing down to the lower levels. On the working of organization, first of all decision taking, then practice the decision, and finally the audit of the operation would be performing. Multinational companies mostly use one of the organization approaches functional, product originated or geographical based. It is effected to determine the features of the product group, number of variety on products or the number of countries performed. Management and audit techniques that used in multinational companies are required to effectively use of price and cost information. It is important for auditing which system the cost information get from. In operation planning and auditing of affiliated companies on abroad by main company, mostly using of decisions taken byvariable costing system will be useful with respect to short- term tactical decisions. The assistance of Cost- Volume- Profit analyses as the extended part of variable costing system makes possible to forecast the results of the decisions taken by the main company management. The importance of transfer pricing used in import and export of goods and services between multinational companies and affiliated companies is related with profit maximization. Especially, transfer pricing in the multinational company investments in undeveloped countries is one of the ways used for minimize the tax obligation paid by multinational companies, for transfer the profit to tile main company without any reaction by natiopa) management or public opinion, $nd pass over the legal restrictions about profit transfer. But this application faces with reactive development and trying to prevent this reactions with suitable legal adaptations.