Çocuk onkoloji hastalarında yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, kemoterapi alan çocuk onkoloji hastalarında yaşam kalitesini etkileyen faktörleri belirlemek istedik.Haziran 2009-Kasım 2010 tarihleri arasında Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Onkoloji Bilim Dalı'na başvuran ve yeni kanser tanısı konulmuş, yatarak veya ayaktan kanser tedavisi alan, 8-18 yaş arası 60 hasta ve aileleri davet edildi. Bu süreçte çalışmayı tamamlayamayan 10 hasta çalışma dışı bırakıldı. Çalışmaya dahil olan hastalara, kemoterapi tedavisi başlamadan önce, tedavi sırasında (3. ayında) ve tedavi bitiminden sonra (kanser tedavisini en az 3 ay önce tamamlayan) sosyodemografik veri formu, Kovacs Çocuklar İçin Depresyon Ölçeği, Çocuklarda Anksiyete Bozukluklarını Tarama Ölçeği, Çocuklar İçin Yaşam Kalitesi Ölçeği uygulandı. Katılımcıların anne-babalarına ise Çocuklar İçin Yaşam Kalitesi Ölçeği'nin ebeveyn formu uygulandı.Çalışmamıza 8?17 yaş arası 20'si (%40) kız, 30'u erkek (%60) olmak üzere toplam 50 hasta ve ebeveyni katıldı. Hastalarımızın ortalama yaşı 12.90±2.78 yıl olarak saptandı. Çalışmaya katılanlardan 24'ü (%48) lenfoma, 7'si (%14) merkezi sinir sistemi (MSS) tümörü ve 19'u (%38) diğer tanı grupları olarak belirlendi. Hastaların tümü göz önüne alındığında çocukların % 36'sına majör cerrahi girişim uygulandığı, %58'inde radyoterapi yapıldığı ve %100'ünün kemoterapi aldığı gözlendiÇalışmamızda saç dökülmesi %94, bulantı %76, kusma %72, ağrı %82 ve beslenme bozukluğu %82 ile en sık karşılaşılan tedavi yan etkileri olarak saptandı.Hastanın aldığı tanı, uygulanan tedavi, tedavi şekli ve tedavi öncesi geçen süre yaşam kalitesini etkileyen faktörler arasında yer alırken, cinsiyet, yaş değişkeni ve anne-baba eğitimi yaşam kalitesini etkileyen faktörler arasında yer almadı.Çalışmamızda tedavinin 3. ayında çocuklara ve ebeveynlere uygulanan yaşam kalitesi ölçeğinin fiziksel sağlık, psikososyal sağlık ve ölçek toplam puanları, tedavi öncesi ve tedavi bittikten sonraki ölçek puanlarından anlamlı derece düşük saptandı. Tedavinin 3. ayındaki ölçek puanlarına bakıldığında en düşük ölçek puanı fiziksel sağlık toplam ölçek puanı olarak belirlendi. Tedavi öncesinde çocuk ölçek toplam puanı 82.95±14.59, ebeveyn ölçek toplam puanı 83.61±14.60 olarak bulundu. Tedavi sırasındaki çocuk ölçek toplam puanı 54.69±16.51, ebeveyn ölçek toplam puanı 55.78±16.05 ve tedavi bitimindeki çocuk ölçek toplam puanı 83.88±12.44, ebeveyn ölçek toplam puanı 84.19±13.22 olarak saptandı. Olguların tümünde yaşam kalitesi ciddi olarak bozulmakta iken tedavi bitiminde düzelmektedir ama en az merkezi sinir sistemi tümörlerinde düzelme olmaktadır.Tedavinin 3. ayındaki anksiyete ve depresyon ölçeklerinden alınan puanlar tedavi öncesi ve tedavi bitimindeki puanlardan anlamlı derece yüksek bulundu. Tedavinin 3. ayında hastaların %36'sında depresyon saptanırken, tedavi öncesinde hastaların %18'inde ve tedavi bitiminde %14'ünde depresyon vardı. Cinsiyet ve yaş değişkeni açısından depresyon puanlarında anlamlı fark saptanmazken, tedavi öncesi geçen süre 3 aydan uzun olan hastalarda depresyon puanları anlamlı yüksek saptandı. Tedavi sırasındaki VAS puanı, depresyon ve anksiyete puanları ile tedavinin 3. ayındaki çocuk ve ebeveyn formunun fiziksel sağlık toplam ölçek puanı arasında negatif yönde anlamlı korelasyon bulundu.Sonuç olarak kanserli çocukların yaşam kalitesi birçok faktörlerden etkilenmekte ve bu durum tedavi uyumunu bozabilmektedir. Bu nedenle yaşam kalitesi kavramının öneminin bilinmesi ve buna ilişkin çalışmaların sürdürülmesi gerekmektedir.

The aim of study ıs evaluate the factors effecting quality of life of pediatric oncology patients receiving chemotherapy.60 recently diagnosed pediatric oncology patients receiving chemotherapy either in the outpatient clinic or in the clinic, whose ages ranging between 8 and 18 and their families were invited to the study. All the patients were diagnosed between June 2009 and November 2010. During the study period 10 patients were out of follow up.Registered patients were evaluated at the beginning of chemotherapy, at third month of treatment and after the treatment with a sociodemographic data form, Kovacs M. Children's depression inventory, pediatric anxiety rating scale and pediatric quality of life rating scale. The parents were evaluated with the parent form of pediatric quality of life rating scale.50 (20 females (40%) and 30 males (60%)) patients ranging between 8 and 17 years and their parents were registered to our study. Mean age of our patients was 12.90±2.78 years. 24(48%) patients were diagnosed with lymphoma, 7 (14%) were diagnosed with CNS tumor and 19 (38%) were diagnosed with other types of pediatric cancer. 36% were undergone major surgery, 58% received radiotherapy and all of them received chemotherapy.Alopecia (94%), nausea (76%), vomiting (72%), pain (82%) and lack of appetite (82%) were most seen side effects of treatment.Diagnosis, treatment type and delay in treatment were affecting factors among quality of life. Sex, age and parents? educational status had no effect on quality of life. Physical wellness, psychosocial wellness scores at third month of treatment were statistically relevant lower than initial values. At third months of treatment lowest wellness score was physical wellness score. Before the treatment patient total score was 82.95±14.59 and parent total score was 83.61±14.60. During treatment patient total score was 54.69±16.51and parent total score was 55.78±16.05. After treatment patient total score was 83.88±12.44 and parent total score was 84.19±13.22. Quality of life deteriorated on all cases during treatment. After treatment this condition recovers after treatment. Least recovery in quality of life was detected in CNS tumors.Anxiety and depression scores at third month of treatment were higher than both initial and after treatment scores. At third month of therapy depression was detected in 36% of all patients. Depression was detected in 18 % and 14% before and after treatment respectively. There were no meaningful relation between depression score and sex and age. Depression score was meaningfully high among patient with a delay of treatment more than 3 months. Negative correlation was detected between VAS score, depression score, anxiety score and child-parent total physical wellness score.Briefly, many factors contribute quality of life in pediatric cancer patients. And this condition deteriorates patient compliance to treatment. Being aware of importance of ?quality of life? concept and further research is of importance.