Türkiye florasında bulunan bazı önemli soğanlı süs bitkilerinde çoğaltım yöntemleri üzerine araştırmalar

Abstract

Bu araştırma, 1994 -1997 yılları arasında Bursa (rakım 155 m) ve Uludağ - Sarıalan (rakım 1635 m) ekolojik koşullarında ve Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Doku Kültürleri Laboratuarında gerçekleştirilmiştir. Araştırma, Galanthus elwesii Hook., Anemone blanda Schott et Kotschy ve Eranthis hyemalis (L.) Salisb. türlerinde farklı ekolojilerde, değişik çoğaltım yöntemleri (parçacık, ikiz pul ve doku kültürleri) ile yavru soğan, rizom ve yumru oluşumunun saptanması, farklı büyüklüklerde soğan, rizom ve yumrularda meydana gelen kayıplar ve büyümenin belirlenmesi amacıyla yapılmış ve aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. Galanthus elwesii Hook. 'da ihraç ve elek altı boylardaki soğanlar ile kurulan denemelerde görüldüğü gibi, hangi soğan büyüklüğünde olursa olsun sökümler sonrası kayıplar ortaya çıkmış, en fazla kayıp ise 2.5 cm çevre büyüklüğünden küçük soğanlarda meydana gelmiştir. Uludağ - Sarıalan ve Bursa yörelerinde Galanthus elwesii Hook, soğanlarının büyütülebileceği ancak Uludağ - Sarıalan yöresinin Bursa yöresinden daha uygun olduğu belirlenmiştir. Sulama uygulamasının soğan söküm oranını arttırdığı, genel olarak yavru soğan oluşumu ve ağırlığım olumlu yönde etkilemediği görülmüştür. Yavru soğan oluşturma kapasiteleri ise dikilen soğanların çevre büyüklüğüne bağlı olarak değişiklik göstermiştir. Yavru soğan üretimi için ihraç boyu soğanlardan hazırlanan parçacık ve ikiz pulların inkübasyona tabi tutularak kullanılabileceği, ancak parçacıkların ikiz pullardan daha iyi sonuç verdiği saptanmıştır. Gaîanthus elwesii Hook.'un doku kültürü yöntemiyle çoğaltımında değiştirilmiş MS ve 1/2 MS ortamlarının kullanılabileceği, eksplant olarak ikiz pul ve parçacıklardan yararlanılabileceği, ortamlarda kullanılacak en iyi hormon bileşiminin 0.05 mg/1 İBA + 2,0 mg/1 BAP olduğu tespit edilmiştir. Diğer yandan Anemone blanda Schott et Kotschy ve Eranthis hyemalis (L.) Salisb.'in doku kültürleri yöntemiyle çoğaltımında sterilizasyon sağlanamadığı için başarılı olunamamıştır. Bursa ve Uludağ-Sarıalan yöresinin Anemone blanda Schott et Kotschy ve Eranthis hyemalis (L.) Salisb.'in kültüre alınması için uygun olmadığı ortaya çıkmıştır.

This research was carried out in Bursa (altitude 155m) and Uludağ - Sanalan (altitude 1635 m) ecological conditions and in theTissue Culture Laboratory of Uludağ University Faculty of Agriculture, Horticulture Department, between 1994 and 1997. The research was conducted to determine the cormlet, rhizome and tuber formation by the use of different propagation methods (chip, twin-scale and tissue culture) and also to determine the losses and growth of different sized bulblets, rhizomes and tubers of Galanthus etwesii Hook., Anemone blanda Schott et Kotschy and Eranthis hyemalis (L.) Salisb. species in different ecologies. As was observed in the trials, which were established with export - size and under export - size bulbs of Galanthus etwesii Hook., there were some losses after picking-up the bulbs of any size, and the highest loss was occurred on the corms, which circumference is less than 2.5 cm. It was determined that it was possible to grow Galanthus etwesii Hook, bulbs both in Uludağ - Sanalan and Bursa vicinities but Uludağ - Sanalan vicinity is more suitable than Bursa vicinity. It was observed that irrigation treatment improved the pick-up rate of bulbs, however it had no positive effect on the bulblet formation and weight. Bulblet formation capacity varied due to the circumference of planted bulbs. It was determined that both chips and twin-scales prepared from the export size bulbs, could be used for bulblet production after incubation treatment, but it was possible to obtain a better result compared with twin - scales when the chips were used. It was determined that both modified MS and 1/2 MS media could be used for tissue culture micropropagation of Galanthus etwesii Hook., twin - scales and chips could be used as explant sources and the best hormone composition of the media was determined as 0.05 mg/1 IBA + 2.0 mg/1 BAP. On the other hand, there was no success obtained from tissue culture propagation of Anemone blanda Schott et Kotschy and Eranthis hyemalis (L.) Salisb. since sterilization could not be achieved properly. It was clarified that Bursa and Uludağ - Sarıalan vicinities are not suitable for propagation of Anemone blanda Schott et Kotschy. and Eranthis hyemalis (L.) Salisb.