Doğu türkistan tarihinde Kırgız'ların tesirleri (1700-1878)

Abstract

“Doğu Türkistan Tarihinde Kırgızların Tesirleri (1700-1878)” isimli yüksek lisans çalışmasında, 1700-1878 yılları arası Doğu Türkistan'daki siyasi olaylarda Kırgızların tesirleri araştırılmak istenmiştir. Tez: “Doğu Türkistan Hakkında Genel Bilgi”, “Doğu Türkistan'da Baskıncılara Karşı Mücadeleler”, “Doğu Türkistan'da Kırgızlar” ve “Doğu Türkistan'da Yapılan Mücadelelerde Kırgızlar” isimli dört başlıktan oluşmuştur. Birinci bölümde, Sakalar devrinden XVIII. yüzyıla kadarki Doğu Türkistan'ın kısa tarihi, bölgeyi zapt etmiş olan Kalmuk ve Mançuların tarih sahnesine çıkmaları, ayrı ayrı ele alınmış ve ayrıca hocaların menşei ve Doğu Türkistan'da iktidara gelmeleri anlatılmaya çalışılmıştır. Tezimizin ikinci bölümünde ise 1700-1878 arasında Doğu Türkistan'da baskıncılara karşı yapılan mücadeleler kronolojiye uygun olarak verilmiştir. Kalmuklara karşı mücadeleler anlatılırken, hocaların iki klana bölünmesi dikkat çekicidir. Ch'ing hükümetine karşı isyanlarda ise Hokand Hanlığı, mücadeleleri yönlendirici bir rol üstlenir. Böylece Hokand-Ch'ing ilişkilerinden karlı çıkan Hokand, Doğu Türkistan'ın 1865'te egemenliğine kavuşmasına yardımcı olur. Üçüncü bölümde, kaynaklarda “Burut” adı ile bilinen Kırgızların, Doğu Türkistan'ın bir parçası olduğu, Kırgızların eskiden bu bölgelerde yaşadıkları, çeşitli dönemlerde göçler sonucu bölgeye yeni Kırgız göçlerinin olduğu, Kırgızların eskiden beri Doğu Türkistan'da etkili birileri oldukları ve siyasi olaylarda önemli rol oynadıkları anlatılmaya çalışılmıştır. Doğu Türkistan günümüz Kırgız Etnosu'nun oluşumunda da önemli rol almıştır. Bütün bunlar tezimizin konusu için de bir alt yapı oluşturur. Tezimize güçlü bir zemin hazırladıktan sonra, son bölümde, Kırgızların 1700-1760 arasında Kalmuklara karşı yaptıkları mücadeleler, Ch'inglilere karşı ise isyanların önderleri sayılan hocalara verdikleri destek ve diğer yerel halklarla beraber omuz omuza bölgenin bağımsızlığı için nasıl savaştıkları ortaya konmaktadır.

In the master thesis named “Kyrgyz Influence in Eastern Turkestan History, (17001878)”, it is intended to research the influence of Kyrgyz in the political situation of Eastern Turkestan between the years 1700-1878. The thesis has been divided into four parts: “the general information about Eastern Turkestan”, “the struggle against the attackers”, “the Kyrgyz in Eastern Turkestan” and “the Kyrgyz in the Struggles in Eastern Turkestan”. In the first part, the era from Sakas till the 18th century covering the short history of Eastern Turkestan, the appearence of Kalmuks and Manchus that have conquested the Eastern Turkestan and the background of Hocas and their position of pover have been studied seperately. In the second part of the thesis, the fight against the attackers in Eastern Turkestan has been provided chronologically between the years 1700-1878. When describing the fights against Kalmuks, it is worth to pay attention that the Hocas divided into two clans. In the rebellion against the government of Ch'ing, it seems that the state of Hokand Khan has directed the fights. Thus, the Hokand has benefited from the relationship Hokand-Ch'ing and has helped to win the freedom of Eastern Turkestan in 1865. In the third part, it is pointed out that the Kyrgyz, the so-called “Burut” in resorces, is apart of Eastern Turkestan, have lived in those areas, several new Kyrgyz immigration processes happened in various periods, they played an important role in Eastern Turkestan for a long time in political life and in events in Eastern Turkestan. Additionally, the Eastern Turkestan has played an important role in the formation of Kyrgyz Etnos. All of these have formed a sub part in our thesis. After forming a strong base for our thesis, in the last part, the fights of Kyrgyz against Kalmuks between 1700-1760, the supports provided to Hocas that the leaders of the rebellion against Ch'ings and the supports to native people of the area and how they fighted together for the independence have been pointed out.