Ekmeklik buğdayda (triticum aestivum l.) kahverengi pas (puccinia triticina) hastalığına dayanıklılık genlerinin basit dizi tekrarları (ssrs) moleküler markörü kullanılarak saptanması

Abstract

Bu çalışma, yurdumuzda yoğunlukla tarımı yapılan ekmeklik buğday çeşitleri, CIMMYT-Meksika'dan temin edilen Thatcher hatlar ve bu genotipler arasında yapılan melezlemeler sonucu elde edilen F1 melezlerinin genomlarında SSR (Basit Dizi Tekrarları-Mikrosatelit) yöntemi kullanılarak, kahverengi pas hastalığına dayanıklılık genleri olan Lr10 ve Lr 19 'un varlığını incelemek amacıyla Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme alanında ve U.Ü. Tarla Bitkileri Bölümü Tohumluk Laboratuarında yürütülmüştür. Araştırma yer alan genotipler, 2013-2017 yetiştirme dönemlerinde; deneme materyalinin çoğaltılması, genotipler arası melezlemelerin gerçekleştirilmesi ve kahverengi pas hastalığının arazi gözlemlerinin yapılması amacıyla deneme alanlarında yetiştirilmiştir. Yapılan melezlemeler sonucu elde edilen 13 adet F1 hattı, 22 adet ekmeklik (Triticum aestivum L.) buğday çeşidi ile 3 adet Thatcher hat (Lr9, Lr10, TcHassas), SSR (mikrosatlit) yöntemi kullanılarak DNA analizlerine tabi tutulmuştur. Yapılan analizler sonucunda Lr10 geni; Karatopak, Kaşifbey ve Gün-91 çeşitlerinde, Lr19 geni ise Karatopak, İzmir-85, Ceyhan-99, Aldane, Flamura-85 çeşitlerinde ve Aldane x Karatopak, Flamura x Lr19 F1 hatlarında tespit edilmiştir. Ekmeklik buğdayda SSR tekniklerinin kahverengi pas dayanıklılık genlerini araştırmada kullanılabilir olduğu saptanmıştır. Ayrıca çalışmada yer alan Thatcher (yakın izogenik) hatlarının dar bir genetik yapıya sahip olmaları sebebiyle, taranan dayanıklılık genlerini belirlemede iyi bir belirteç genom olduğu sonucunda varılmıştır. Gelecekte yürütülecek ıslah programlarında dayanıklılık genleri içeren genotiplerin belirlenmesinde moleküler markörlerin kullanılmasının kısa sürede ve kesin sonuçlara ulaşmada etkili olacağı sonucuna ulaşılmıştır.

In this study wheat varieties that are largely used in Turkey, CIMMYT Thatcher genotypes that are supplied from Mexico and the F1 lines that have been obtained by hybridization of these, were used as experiment materials. SSR (Simple Sequence Repeats- Microsatellite) method was used to determine the existence of Lr10 and Lr19 genes which are the genes for resistance to leaf rust disease of wheat. The study was carried out in the experimental field and in the Seed Laboratory of the Bursa Uludag University, Agricultural Faculty of the Field Crops Department. Genotypes used in the study have been cultivated in trial areas in 2013-2017 growing seasons in order to increase experiment materials, to perform the hybridization between genotypes and to perform land observations of leaf rust disease. 13 F1 lines that have been obtained by hybridization, 22 wheat variety for bread-making (Triticum aestivum L.) and 3 Thatcher lines (Lr9, Lr10, TcHassas), have been put through DNA analysis by using the SSR (Microsatellite) method. According to the results Lr10 gene was identified in Karatopak, Kaşifbey ve Gün-91 varieties and the Lr19 was detected in Karatopak, İzmir-85, Ceyhan-99, Aldane, Flamura-85 varieties and in the Aldane x Karatopak, Flamura x Lr19 F1 lines. It has been established that SSR methods are usable for the research of genes for resistance to leaf rust in wheat. Also, since the Thatcher (isogenic lines) lines used in the study have a narrow genetic structure it has been concluded that they are good marker genomes for determining the scanned resistance genes .It has also been concluded that in future breeding programs that will be carried out, for determining the genotypes that have resistance genes, using molecular makers will be efficient in reaching faster and more precise results.