Spinoza'nın töz merkezli metafiziği temelinde conatus kuramı üzerine bir inceleme

Abstract

Felsefenin en ciddi ve esas problemlerinden biri,varlık ile oluş arasındaki ilişkiyi açıklama noktasında ortaya çıkar. Varlık alanı insan zihninde idelerle ideal olarak tesis edilir ve paradoksal bir biçimde insan zihninin kendisinin tesis ettiği ideal alan doğrultusunda veya gölgesinde oluş alanında yaşam sürülür. Bu bakımdan, bir bütün olarak olgusal alan idelerle kurulan varlık alanıyla veya idelerin sunduğu idealler ölçüsünde determine edilir. Bu ideler doğru ve yanlış olabilirler. Yanlış bir ide kendi içerisinde tutarsız veya düzensiz bir saçmalık değildir, fakat onun da tıpkı doğru bir idede olduğu gibi kuralları ve bir dizgesi vardır. Bu bakımdan, yanlış ideler sistemin bir parçası olarak doğrunun oluşumu açısından zorunlulukla bulunur. Filozof, Hegelin ifadesiyle, dar anlamda kavramlarla değil, idelerle uğraşandır. Bu bakımdan, filozofun işi, her şeyden önce yanlış olanı teşhis ve teşhir etmek ve ardından doğru olanı ortaya koymak suretiyle yanlış olanı zihinlerden ötelemektir. Yanlış olanı ortaya koymak, yanlışlığın kaynaklandığı temelleri ifşa etme anlamına gelir. Bu bakımdan, insanın yaşam veya eylemsellik alanında kendisinde doğası gereği ve potansiyel olarak bulunan güçlerini, şu ya da bu aşkın birtakım belirleyici idelerden dolayı aktüelleştiremediği bir düzeni ilk önce problemleriyle birlikte ifşa eden ve sonrasında ifşa ettiği düzeni arzu ve özlemleri ölçüsünde yeniden tesis eden önemli filozoflardan biri, Benedictus de Spinozadır. Bu çalışmada, insanın yaşam alanında mevcut düzenlerin aşkın bir varlık idesi-anlayışı temelinde belirlenen insan idesinden kaynaklanan insan doğasıyla insanın esas özüne uygun bir yaşam sürmediği yönündeki düşüncesinden hareketle, yeni bir insan doğası ve dolayısıyla onun kendisinde temellendiği bir varlık ya da Tanrı kavrayışı oluşturma noktasında Spinoza felsefesi üzerine, onun en temel kuramlarından olan conatus kuramı ekseninde metafizik ve etik bir düzlemde inceleme yapılacaktır.

One of the most significant and essential problems of philosophy lies in the need for an explanation about the relationship between "being" and "becoming". The area of being is constituted with the help of "ideas" in an ideal manner. But, paradoxically, human life can only be possible in the area of becoming that is authorized and guided by human minds power of conceiving ideals. Therefore, factual area is determined in its whole either by the area of being that is constituted by ideals or by ideals themselves that is projected by ideas. Nevertheless, these ideas can either be "adequate" or "inadequate". Yet an inadequate idea is not a idea that contains in itself inconsistent or disordered representations: it has its own rules and systematic epigenesis like an adequate idea. In this respect, inadequate ideas as an integral part of a system are required necessarily for the formation of adequateness as well. As Hegel says, philosopher deals not in the narrower sense of the term with concepts but has to struggle with ideas. Prima facie, the task of philosopher is to recognise and to expose inadequateness. However, with the help of a argumentative thought-action one can aims to display such adequateness. Hence, the philosophers essential purpose is to dismiss inadequateness from human minds. In order to do that, one has to show the underlying inadequateness of an idea through an expose of the basic roots of inadequateness. In this context, Benedictus Spinoza is one of the important philosophers who firstly exposed an order in which men naturally and potentially have strengths in the fields of living and actuality and which cannot be actualized for some transcendental deterministic ideas-strengths, and who constituted this exposed order by idealizing it again in accordance with his desire and aspirations. In the present study, an examination will be maked on the philosophy of Spinoza on generation of a new nature of man and thus an understanding of "being" or "God" founded on man himself and will be carried out on metaphysical and ethical grounds from the perspective of conatus theory, one of his main theories with reference to the idea that man do not lead a life appropriate for his real essence with human nature derived from human idea determined in the basis of transcendental idea of being of the order(s) present in the field of living.