Bursa ilinde kiraz sineği rhagoletis cerasi (l.) (diptera: tephritidae)'nin bazı kiraz bahçelerinde ergin populasyon dalgalanması, bulaşma oranı ve uygulanan savaşım yöntemlerinin etkinliği üzerinde araştırmalar

Abstract

Bu çalışma Bursa ilinde 1997 ve 1998 yıllarında gerçekleştirilmiş olup, Kiraz sineği, Rhagoletis cerasi (L.)' nin yayılışı, bazı morfolojik ve biyolojik özellikleri, erginlerin populasyon dalgalanması, bulaşma oranlan ve uygulanan savaşım yöntemlerinin etkinliği üzerinde çalışılmıştır. Kiraz sineği ergin populasyon dalgalanması Rebell® tipi sarı yapışkan tuzaklarla izlenmiş ve tuzaklar haftada bir kez kontrol edilmiştir. Ayrıca, diğer bazı tuzak çeşitlerinin R. cerasi erginlerini yakalama olanakları araştırılmıştır. R. cerasi kışı pupa döneminde geçirmiş, Bursa' da ergin çıkışları 1997 ve 1998 yıllarında yüksekliğe ve iklim koşullarına bağlı olarak sırasıyla Haziran ve Mayıs-Haziran aylarında başlamıştır. Bu tarihlerde tuzakların yerleştirildiği ağaçlardaki meyveler yeşil meyve veya ben düşme dönemindedir. Dişilerin erkeklerden önce çıktığı, ilk çıkışlarda dişi oranının daha fazla olduğu, bu oranın populasyonun maksimuma ulaştığı dönemde eşitlendiği ve daha sonra erkek oranının arttığı gözlenmiştir. Ergin uçuşu başladıktan 2-3 hafta sonra tuzaklarda yakalanan ergin sayısı bir tepe noktası oluşturmuş ve uçuş periyodu 1997 yılında kiraz bahçelerine göre 29-50 gün, 1998 yılında ise 29-57 gün arasında değişmiştir. Tuzaklarda yakalanan ergin sayıları da yine yıllara ve bahçelere göre değişiklik göstermiş, 1997 yılında minimum 27.5, maksimum 369 ergin/tuzak iken, 1998 yılında minimum 18, maksimum 507 ergin/tuzak olarak belirlenmiştir. Soğukpınar dışındaki tüm bahçelerde tuzaklarda yakalanan dişi sayısının daha fazla olduğu saptanmıştır. R. cerasi ergin populasyon dalgalanmasının izlendiği bahçelerde 1997 ve 1998 yıllarında meyvelerde saptanan bulaşma oranları sırasıyla Doburca' da %0-l, Bağlı' da %33-90 ve Soğukpınar' da %0-5' tir. Kirazlar hasat edildikten sonra daha geç olgunlaşan vişne ve yabani kirazların da R. cerasi saldırısına uğradığı ve Yiğitali' de bulunan bir bahçede sırasıyla %15 ve %82 oranında zararlıyla bulaşık oldukları belirlenmiştir. Diğer yandan, semt pazarlarından 1997 ve 1998 yıllarında satın alınan kiraz örneklerinin yarısında %0, %' ünde %5-10 ve %' ünde %18-67 oranında değişen bulaşmalara rastlanmıştır. Farklı tuzak tipleri ile yapılan çalışmalarda, kırmızı küresel yapışkan tuzaklarda, Rebell tipi sarı yapışkan görsel tuzaklarda yakalanan R. cerasi erginlerinin yarısı kadar, Pherocon® AM tipi görsel tuzaklarda ise çok daha düşük sayıda ergin yakalanmıştır. Buna karşılık, R. cerasi' yi koku yoluyla cezbetmesi beklenen diğer tuzaklar etkisiz bulunmuştur.

This study was carried out in Bursa on the distribution, brief morphology and biology, adult population fluctuations, and infestation levels of the cherry fruit fly, Rhagoletis cerasi (L.) and the effectiveness of control measures applied in some cherry orchards in 1997 and 1998. Adult population fluctuations were monitored by weekly examination of catches of adults in Rebell® type yellow sticky traps. However, the possibility of capturing R. cerasi adults with various kinds of traps were also evaluated. After overwintering in the pupal stage, the first R. cerasi adults emerged in early June and from May to early June in Bursa depending on altitude and climatic conditions, in 1997 and 1998, respectively. The fruits on the middle cherry varieties were starting to ripen when the first flies caught. At the beginning of adult emergence females emerged slightly earlier than males and predominated in the catches, at the peak of emergence the sexes were almost equal, and at the end of adult activity the proportion of males increased. Peak adult activity generally occurred 2-3 weeks later after emergence. In 1997, the total flight period lasted from 29 to 50 days. Similarly, the total duration of flight period ranged from 29 to 57 days in 1998. The total number of flies captured in the traps varied greatly from year to year and place to place. Some 27.5 to 369 and 18 to 507 flies/trap were caught in 1997 and 1998, respectively. The number of females caught per trap were usually more than that of males except Soğukpınar. At harvest, 0-1% infestation of sampled cherries was observed in Doburca, 33-90% in Bağlı and 0-5% in Soğukpınar in 1997 and 1998, respectively. Sour cherries and wild cherries were also attacked by R. cerasi. The infestation levels may be up to 15% in sour cherries and 82% in wild cherries as determined in Yiğitali in 1998. On the other hand, of all the cherry fruit samples bought from street markets, half of the fruits were found to be uninfested, whereas one fourth had the percentage of infestation varied from 5% to 10% and the rest were infested heavily ranging from 18% to 67%. Studies with different kinds of traps revealed that Red ball traps captured half as many flies as Rebell caught, however, Pherocon® AM traps caught considerably less flies than Rebell and Red ball traps. On the contrary, other traps baited with olfactory attractants were appeared to be uneffective.