Patates bitkisinde anter kültürü yoluyla kallus ve rejenere bitki oluşumu üzerinde genotip, çevre ve besin ortamlarının etkisi

Abstract

Bu çalışmada, anter kültürü yoluyla haploid patates elde edilmesi üzerine, genotip, donör bitkinin yetiştiği çevre koşulları ve besin ortamının etkileri araştırılmıştır. Üç ayrı çevrede (sera, ova ve yayla) yetiştirilen, 11 adet patates genotipi ( Resy, Concord, Granola, Grandifolia, Cosima, Isola, 6/7, 117; 106, 121, 101), 2,4-D (2,4-Diklorfenoksi asetik asit ve IAA (Indol asetik asit) içeren MS (Murashige- Skoog (39)) temel ortamı üzerinde, ayrı ayrı kültüre alınmıştır. Kallus oluşumundan sonraki farklılaşma kademeleri için, farklı besin ortamları kullanılmıştır. Anter kültürü sonucunda elde edilen androgenetik bitkilerin, stoma hücrelerindeki plastid sayılarına göre, ploidi düzey sınıflandırması yapılmış ve ayrıca bu bitkilerin, stoma yoğunlukları ve büyüklükleri'de incelenmiştir. Genel olarak denemede kallus oluşum oranı, %5.4 olarak tespit edilmiştir. Kültüre alınan 11 genotip'den 7 tanesi kallus oluşturmuş olup en yüksek oluşumu 106 (S. gourlayi ) klonunda saptanmıştır (%11,4). Donör bitkinin yetiştiği çevre koşullarının, patates genotiplerinin kallus oluşumu ve farklılaşması üzerine etkileri farklı olmuştur. Yaylada yetiştirilen genotiplerin kallus oluşturma oranı (%7.6), sera (%2.0) ve ovaya (%4.3) göre daha yüksek bulunmuştur . Ayrıca yaylada yetiştirilen genotiplerin, kallusdan farklılaşma oranları'da (%12.3), sera (%1.0) ve ovaya (%6.1) göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Kültüre alınan patates genotiplerinin kallus oluşturma oranları, IAA ve 2,4-D içeren besin ortamlarında farklı bulunmuş ve 2,4-D (%7.1) içeren besin ortamında kültüre alınan genotiplerin, IAA (%2.6) içeren besin ortamına göre daha fazla kallus oluşturduğu gözlenmiştir. Denemede, kallus'dan farklılaşma oranı %7.6 olarak tespit edilmişdir. Kallus oluşturan 7 genotipden yanlızca 4 tanesinde (Resy, 106, 6/7, 117) farklılaşma görülmüş ve yanlızca Resy çeşitinden 41 adet androgenetik bitki elde edilmiştir. Elde edilen bitkilerin, stoma hücrelerindeki plastid sayılarına göre, %12.1'i dihaploid , %22.0'si triploid ve %65.9 tetraploid olmuştur. Araştırma konuları olarak ele alman etkenlerden, bitki çevresel koşulları, besin ortamı ve genotipe göre farklı sonuçlar elde edilmesi, bu üç faktörün önemini vurgulamaktadır.Bu çalışma, patates anter kültürü için, Resy, 6/7 ve 106 genotiplerinin uygun olduğunu göstermiştir. Ayrıca genotiplerin yayla koşularında yetiştirilmesinin daha uygun olacağı ve 2,4-D'nin kallus oluşumu için daha uygun bitki büyüme maddesi olduğu ortaya çıkmıştır.

In order to study the effects of the genotype environment and the medium on the callus and regenerated plants percentage in potato, the research was carried out in 1993. Eleven different genotypes orjinating from different genetical sources, tree donor plant growing environments (greenhouse, lowland and highlând) and two media having IAA and 2,4-D plant growth regulators were used in the study. According to the results, the callus percentages of the genotypes ranged between 0% and 11.4%, the highest callus percentage was observed in clon 106 (S. goyrlayi). The environments have also effected callus percentage significantly. Highlând, lowland and greenhouse gave 7.6%, 4.3% and 2.8% of callus percentages respectively. The medium including 2,4-D gave higher callus percentage than IAA, these values were observed as 7.1% and 2.6% respectively. Differentiation of callus was observed in four genotypes of eleven and 41 plants survived in Resy cultivar. These plants showed different ploidy levels; 12.1% dihaploid, 22.0% triploid and 65.9% tetraploid. Different effects of the environmets on callus differentions were also observed in the study. Highlând conditions gave the highest percentage of callus differentiation (12.3%). It was followed by lowland (6.1%) and greenhouse (1.0%).