19. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin Doğu Karadeniz limanlarındaki ticari faaliyetler

Abstract

Türkiye'nin Doğu Karadeniz sahası, coğrafi koşulların etkisiyle birçok liman ve iskeleye sahiptir. Bu bölge 1461'de Fatih Sultan Mehmed'in Trabzon'u fethiyle beraber Osmanlı idaresine girmiştir. Bu tarihten sonra Karadeniz bir Türk Gölü haline getirilmiş ve bölgede ticarete uzun bir süre sadece Türk gemileriyle yapılabilmiştir. 1774 Küçük Kaynarca Antlaşmasına kadar süren bu dönem, bu tarihte Rusya'nın Karadeniz'de ticaret izni almasıyla bozulmaya başlamıştır. Ruslardan sonra Avusturya, İngiltere ve Fransa da kendi gemileriyle Karadeniz'de ticaret izni almıştır. Dönemin büyük Avrupa devletlerini takiben İspanya, Hollanda, İsveç vb. devletler de Karadeniz'de ticaret yapmak için ahitname almayı başarmışlardır. Bu tarihten sonra bölge limanlarında büyük bir ticari hareketlilik başlamıştır. Özellikle 1829 Edirne Antlaşmasından sonra Karadeniz'in bütün devletlerin ticaret gemilerine kayıtsız şartsız açılmasıyla bu ticaret daha da artmış bölgede Trabzon, Giresun ve Rize gibi büyük limanların yanında iskele diyebileceğimiz Tirebolu, Akçaabat, Sürmene ve Hopa gibi yerlerde de bir ticaret hacmi oluşmuştur. Doğu Karadeniz liman ticaretindeki en önemli noktalardan biri de bu bölge İran'ın dış dünyaya açılan kapısı konumundaydı. İran mallar Trabzon limanı üzerinden ihraç ediliyor ayrıca İran'a gidecek birçok ithal mal da Trabzon limanına geliyordu. Bu çalışma, 19. yüzyılda özellikle 1830 tarihinden sonra bu bölgedeki liman ve iskelelerdeki ticari faaliyetleri açıklamaya çalışan bir incelemedir.

Eastern Black Sea region has many ports and piers thanks to geographical conditions. This region became a part of Ottoman Empire with conquest of Trabzon by Fatih Sultan Mehmed in 1461. After the conquest, Black Sea became a "Turkish Lake" and merchandising was carried out only by Turkish ships for a long time. This perioad lasted until the Treaty of Kucuk Kaynarca in 1774, when Russia got permission for merchandising in Black Sea. Following Russia; Austria, England and France got their permission for merchandising in Black Sea. After the big European countries, other states like Spain, Netherland and Sweeden managed to get their treaty for this region. With all these happening, the merchandisingin region went intense levels. Especially after the Edirne Treaty in 1829, Black Sea was opened to the ships off all countries and merchandising increased substantially not only in big ports ot Trabzon, Giresun, Rize but also in piers of Tirebolu, Akçaabat, Sürmene and Hopa. One of the most vital point of Eastern Black sea region is that was the key point of Iran opening to outer world. Export and import of Iran were carried through Trabzon. This study is an analysis that focuses on the commercial activities in ports and piers of this region in 19th century especialy after 1830.