Kendilenmiş mısır hatlarının diallel melez döllerinde bazı tarımsal karakterlerin genetik yapısı üzerine araştırmalar

Abstract

Bu araştırma, 10 mısır saf hattı ve bunların yarım diallel melezlerinden oluşan populasyonun genetik yapısını araştırmak, ataların genel uyum yetenekleri ile kombinasyonların özel uyum yeteneği etkilerini belirlemek, melez gücü değerlerini bulmak amacı ile yürütülmüştür. Çalışmada, Sakarya Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nden temin edilen A-251, A- 681, A-632 Ht, A-639, AS-D, ADK-447, ALKD-187, N-193, VA-22 ve ND-405 saf mısır hatları kullanılmıştır. Araştırmanın melezleme ve Fı'lerin test edilme aşaması Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü deneme alanlarında 2001 ve 2002 yıllarında yürütülmüştür. Deneme dikdörtgen latis deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Çalışma amaçlarını gerçekleştirmede, verilerin analizi Griffing ve Jinks-Hayman tipi diallel analiz yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Ayrıca kombinasyonlara ait heterosis, heterobeltiosis ve standart çeşide göre ticari heterosis değerleri hesaplanmıştır. Griffing tipi diallel analiz sonuçlarına göre incelenen tüm özelliklerde genel ve özel uyum yeteneği etkileri önemli bulunmuştur. Çalışmada koçan yüksekliği, bitki başına tane verimi ve tane verimi dışındaki tüm karakterlerin kalıtımında eklemeli genlerin hakim olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca çiçeklenme gün sayısı ve koçan yüksekliğinde VA-22, 1000 tane ağırlığı, bitki başına tane verimi ve tane veriminde AS-D, bitkide koçan sayısı ve protein oranında A-632 Ht, bitki boyunda ve koçanda tane sayısında N-193 hatları genel uyum yeteneği etkileri bakımından ilk sırada yer alan hatlar olmuşlardır. Analiz sonucuna göre en yüksek özel uyum yeteneği etkisi tane veriminde, VA-22 x ND-405 kombinasyonunda belirlenmiştir. Bu kombinasyonun koçanda tane sayısı, 1000 tane ağırlığı ve bitki başına tane verimi bakımından da yüksek ve önemli etki değeri gösterdiği bulunmuştur. Jinks-Hayman diallel analiz sonunda incelenen tüm özelliklerde dominant genetik varyansı; çiçeklenme gün sayısı, 1000 tane ağırlığı ve protein oranında ise hem eklemeli hem de dominant gen varyansı istatistik! anlamda önemli bulunmuştur. Çiçeklenme gün sayısı, 1000 tane ağırlığı ve protein oranında eksik dominantlığın, diğer özelliklerde ise üstün dominatlığın varlığı anlaşılmıştır. Araştırmada, dar anlamda kalıtım derecesi bakımından en yüksek değer 1000 tane ağırlığında (0.57) tespit edilmiştir. Geniş anlamda kalıtım derecesi 0.55 ile 0.83 arasında, dar anlamda kalıtım dereceleri ise 0.09 ile 0.57 arasında değişim göstermiştir. Melez kombinasyonlara ait en düşük heterosis ve heterobeltiosis oranları sırasıyla %-25.6 ve %-30.7 ile protein oranında bulunmuştur. VA-22 x ND.-405 kombinasyonu bitki başına tane veriminde ve tane veriminde %170.4 heterosis, % 149.1 heterobeltiosis değeri ile en yüksek değer alan melez olarak belirlenmiştir.

This research has been conducted in order to investagate the genetical structure, general and specific combining ability and hybrid vigor of a population 10 maize lines and their half diallel crosses. In this study A-251, A-681, A-632 Ht, A-639, AS-D, ADK-447, ALKD-187, N.193, VA-22 and ND-405 maize lines were used obtained from Sakarya Agricultural Research Institute. Crossing state and testing of Fi plants were released Anadolu Agricultural Research Institute in 2001-2002. The experimental set up was rectangular latis desing with three replication. Data were examined by Griffing and Jinks-Hayman diallel analysis method. In addittion, heterosis, heterobeltiosis and commercial heterosis was conculated for hybrid combinations. According to the Griffing diallel analysis results, general and specific combining ability were found significant in all the traits studied. It was conducted that additive genes were effective in heritance of all traits expect for ear height, seed yield per plant and seed yield. Besides, VA-22 was the line outstanding for general combining ability for days to tassel ling and ear height, AS-D for 1000 seed weight, seed yield per plant and seed yield, A-632 Ht for ears of plant and protein percentage, N. 193 for plant height and number of ear seed. The highest specific combining ability for yield was found in the VA-22 X ND-405 combination. This combination also gave high and signifiant effects in number of ear seed, 1000 seed weight and seed yield per plant. According to the results of Jinks-Hayman diallel analysis dominant gene variance was found significant all the traits studied. Whereas, both additive and dominant gene variance were found significant in days to tasselling, 1000 seed weight, protein percentage. Presence of partical dominance in days to tasselling, 1000 seed weight, protein percentage and presence of super dominance all the other traits were among the finding of this analysis. When the traits were studied for degrees of inheritance 1000 seed weight gave the highest value (0.57), of inheritance in narrow meaning. Degress of inheritance varied between 0.55 and 0.83 and 0.09- 0.57, in broad and narrow meanings, respectively. The lowest heterosis and heterobeltiosis rates of hybrid combinations -25.6 % and - 30.7 %, respectively, in protein percentage. VA-22 x ND-405 combination gave the higest heterosis (170.4 %) and heterobeltiosis (149.1 %) rate in that seed yield per plant and seed yield.