Kamusal dış mekanlarda mimari kimliği değerlendirmek için bir yöntem önerisi:Bursa-Cumhuriyet Alanı örneği

Abstract

Kimliğini oluşturmak ve ifade etmek mekansallıkla doğrudan ilişkili bir olgudur. İnsanların olduğu gibi, mekanların da onu diğerlerinden farklı kılan, soyut ve somut özelliklerinin birleşiminden oluşan bir kimliği vardır. Mimari kimlik olarak tanımlanabilecek bu kavram, bir toplumun sahip olduğu değerlerin mimarideki ifadesi olarak özetlenebilir. Ölçek açısından bir iç mekanın veya binanın mimari kimliği olabileceği gibi, kentte serbest kullanımı olan ve herkes tarafından erişilebilir boş alanlar olarak tanımlanan kamusal dış mekanların da mimari kimliği olabilir. Ancak bir insanın kimliği nasıl ki farklı zaman ve ortamlarda veya farklı kişilerce değişik biçimlerde tanımlanabilirse, mimari kimlik de içinde bulunduğu dönemin şartlarına ve kullanıcılara göre farklılık gösterir.Yüzlerce yıldır içinde bulundukları dönemin ve toplumun şartlarına bağlı olarak kentsel yaşamın oluşmasında ve sürdürülmesinde önemli roller üstlenen kamusal dış mekanlar son yıllarda özelleşme, yok olma ve terkedilme gibi tartışmalarla gündeme gelmektedir. Bununla birlikte kentlilik kültürünün ve bilincinin yaratılması ve sürdürülmesi için insanların kamusal dış mekanların sağladığı özgürlük ve toplumsal uzlaşma alanlarına gereksinimleri bulunmaktadır.Bu bağlamda tez çalışmasının amacı, ilk olarak kentsel yaşamın sürdürülmesinde önemli bir rolü olan kamusal dış mekanlarda mimari kimliği oluşturan boyutları, faktörleri ve bunlar arasındaki ilişkileri belirlemek, daha sonra kamusal dış mekanlarda mimari kimliği değerlendirmek için disiplinlerarası bir analiz yöntemi oluşturmaktır.Bu amaçla oluşturulan yöntem Bursa-Cumhuriyet Alanı (Heykelönü Bölgesi) örneği üzerinden sınanmış, geçmişten günümüze Cumhuriyet Alanı'nın mimari kimliğinin nasıl değiştiği ortaya koyulmuş, çeşitli dönemlerde farklı boyutların öne çıktığı tespit edilmiş, kavramsal şemalar yardımıyla alanın mimari kimliği dönemsel olarak tanımlanmıştır.Yapılan çalışmanın kamusal dış mekanlarla ilgili geleceğe yönelik kararların oluşturulmasında, tasarım sürecinin ilk basamağı olan hedeflerin oluşturulması ve analiz aşaması için bir başlangıç noktası niteliği taşıyacağı ve ilgili kamu kurumlarına veya serbest çalışan uzmanlara yol göstereceği düşünülmektedir.

To constitute and to express identity is a phenomenon directly related with spatiality. Similar to people, spaces have also identities which consist of abstract and concrete qualities and which distinguish them from others. This concept which is called architectural identity can be summarized as the values of a society expressed in architecture. Public open spaces which are defined as empty spaces that are open and accessible to all, regardless of gender, race, ethnicity, age or socio-economic level have also architectural identities. However, architectural identity can change according to users and conditions similar to personal identity.Public open spaces which play an important role in sustaining urban life for centuries, have recently come up with discussions such as privatization, disappearence and obsolesence. However, to create and sustain a civic consciousness and culture, people need freedom and social reconciliation promoted by public open spaces.In this context, the aim of this study is to explain the dimensions of architectural identity in public open spaces, to determine the factors and their relations affecting these dimensions and to constitute a universal and inter-disciplinary method of analysis to evaluate the architectural identity in public open spaces.The method developed with this purpose, has been tested on the sample of Bursa-Cumhuriyet Square and near surroundings (Heykelönü district), and the way that the architectural identity of the district changed from past to present has been revealed. It has been discussed that different dimensions come up in various periods and the architectural identity of the district has been defined for each period through conceptual schemes.The underlying belief in this study is that it could be a starting point for the phase of developing objectives and making analyses which is the first step of design process and guide related institutions and professionals in the formation of future-oriented decions related with public open spaces.