Bursa ilinde yeşilkurt ( Heliothis armigera ( Hübn. ), Lepidoptera = noctuidae )'un biyolojisi üzerinde araştırmalar

Abstract

Bursa'da 1992-1993 yıllarında gerçekleştirilen bu çalışma ile Yeşilkurt (Heliothis armigera (Hübn.))'un morfolojisi üzerinde bazı incelemeler yapılmış ve esas olarak hem laboratuvarda 25 ± 1 °C sıcaklık, %65 ± 5 orantılı nem ve 16A:8K fotoperiyot koşullarında hem de doğal koşullarda biyolojisi üzerinde araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular aşağıda kısaca belirtilmiştir. H .armigera1nın Bursa'da, Karacabey, Mustafakemalpaşa, Bursa (Merkez), Yenişehir ve İznik'deki domates. Bursa (Merkez)'daki tütün üretim atanlarında bulunduğu saptanmıştır. H . armigera 'nın ergin, yumurta, larva ve pupa evrelerine ait morfolojik çalışmalar ve ölçümler yapılmış, larva baş kapsülleri ölçülerek larvaların 6 evre geçirdikleri belirlenmiştir.Bursa İlinde H. armigera'nın kışı toprakta 7.1 ± 2.58 (3-10)cm derinlikte pupa döneminde diyapoz halinde geçirdiği tespit edilmiştir. Kelebek çıkışı 1993 yılında 3 Mayıs'ta başlamış ve 25 gün devam etmiştir. Erkek kelebekler dişi kelebeklerden 3 gün önce çıkmıştır. Kelebekler günün karanlık periyodunda aktiftir. Aydınlık periyotta ise kuytu yerlerde gizlenmektedirler. Pupadan kele¬ bek çıkışı ve yumurtlama genel olarak günün karanlık periyodunda gerçekleşmektedir.Laboratuvarda 25 ± 1 "C sıcaklık, %65 ± 5 orantılı nem ve 16A:8K fotoperiyot koşullarında dişi kelebeklerin preovipozisyon süresi 3.4 ± 3.1 (1-12) gün, ovipozisyon süresi 11.8 ±4.66 (4-18) gün, postovipozisyon süresi 6.6 ± 6.3 (0-19) gün olarak bulunmuştur. Dişi basına bırakılan toplam yumurta miktarı 678.5 ± 492.53 (88-1452) adettir. Dişilerin ömrü 21.8 ± 9.45 (7-41) gün, erkeklerin ömrü ise 22.9 ± 7.06 (7-32) gün olup dişi kelebeklerden bazıları ovipozisyon evresinde ölmüştür. Bursa’da doğal koşullarda Yeşilkurt'un preovipozisyon sü¬ resi 7.5 ± 0.64 (0-2) gün, ovipozisyon süresi 11.1 ± 2.91 (7-15) gün, postovipozisyon süresi 0.7 ± 0.64 (0-2) gün olarak bulunmuştur. Dişi basına bırakılan toplam yumurta miktarı 954.7 ± 403.52 (310-1377) adettir. Dişilerin ömrü 19.3 ± 3.80 (14-25) gün, er¬keklerin Ömrü ise 16.6 ± 0.22 (12-22) gün olarak saptanmıştır. Ergin dişinin,yumurtalarını domates bitkisinin genç ve yeşil akşamına tek tek veya çok ender de olsa gruplar halinde bıraktığı gözlenmiştir. Laboratuvarda 25 ± 1 ’C sıcaklık, %65 ± 5 orantılı nem ve 16A:8K fotoperiyot koşullarında kültüre alınan H. Armigera yumurtalarının %57'si açılmış, %43'ü açılmamıştır. Yumurtaların embriyonal gelişme süresi 4.07 ± 0.79 (3-5) gün olarak bulunmuştur. Doğal koşullarda ilk Yeşilkurt yumurtası 15.05.1993 tarihinde kaydedilmiştir. Kültüre alman yumurtaların %581 i açılmış, %42'si açılmamıştır.Bu yumurtaların embriyonal gelişme süresi ise 5.86 ± 0.54 (5-7) gündür. Laboratuvarda 25 ± 1 ’C sıcaklık, %65 ± 5 orantılı nem ve 16A:8K fotoperiyot koşullarında larvaların en az ve en çok gelişme süreleri belirlenmiş ve en obur larvanın 6. evre larva olduğu saptanmıştır. Kül türe alınan 40 larvadan sadece 1 adedi ölmüş, diğerleri gelişmelerini tamamlayarak prepupa olmuştur. Ortalamalar ve gelişme süresi 13.31 ± 1.90 (12-18) gündür. Bursa'da doğal koşullarda ilk larva 20.05.1993 tarihinde görülmüştür. Kültüre alman 40 larvadan hepsi gelişerek prepupa olmuşlardır. Yapay besin ile beslenen larvaların gelişme süresi 15.80 ±1.8 (14-20) gün, domates ile beslenen larvaların gelişme süresi ise 27.70 ± 1.13 (26-30) gün olarak belirlenmiştir. Yapılan gözlemlerde larvalarda kanibalizm olduğu saptanmıştır. Gelişmesini tamamlayan larvalar prepupa olmak için toprağa girmektedirler. Denemenin yapıldığı laboratuvar koşullarında prepupa süresi 4.2 ± 0.99 (2-6) gün, doğal koşullarda ise 4.73 ±0.95 (3-7) gündür. H . armigera toprakta yaptığı bir yuva içinde pupa olmakta¬ dır. Laboratuvarda 2 5 + 1 °C sıcaklık, %65 ± 5 orantılı nem ve 16A.-8K fotoperiyot koşullarında pupa olma derinliği 4.025 ± 1.81 (0-9) cm'dir. Yukarıda belirtilen laboratuvar koşullarında kültüre alınan 40 olgun larvadan 34 adedi (%85'i) pupa olurken, 6 adedi (%15'i) pupa olup ölmüşlerdir.. Kültüre alınan 40 dişi pupanın 18 adedi(%90'ı) açılırken, 2 adedi (%10'u) açılmamıştır. Dişinin prepupa + pupa gelişme süresi 15.22 ± 0.92 (13-18) gündür. Denemenin yapıldığı laboratuvar koşullarında kültüre alınan 20 erkek pupanın 15 adedi (%75'i) açılırken, 5 adedi (%25'i) açılmamıştır. Erkeğin prepupa + pupa gelişme süresi ise 16.73 ± 1.44 (13-19) gündür. Bursa’da doğal koşullarda pupa olma derinliği 7.05 ± 1.51 (3-10) cm olarak bulunmuştur. Kültüre alınan 40 olgun larvadan 37 adedi (%92.5'i) pupa olurken 3 adedi (%7.5'i) pupa olup ölmüşlerdir. Kültüre alınan 20 dişi pupanın 11 adedi (%55'i) acilmiş, 9 adedi (%45'i) açılmamıştır. Dişinin prepupa + pupa gelişme süre¬ si 18.46 ± 1.23 (16-20) gündür. Kültüre alınan 20 erkek pupanın 15 adedi (%75’i) açılmış, 5 adedi (%25'i) açılmamıştır. Erkeğin prepupa + pupa gelişme süresi ise 19.34 ± 0.79 (19-21) gündür. Laboratuvarda 25 ± 1 ’C sıcaklık, %65 ± 5 orantılı nem ve 16A:8K fotoperiyot koşullarında bir dölün tamamlanması için geçen süre ortalama. 36 (29-50) gündür. Bursa'da doğal koşullarda birinci döl 15.05.1993 tarihinde başlamış ve 10.07.1993 tarihinde sona ermiştir. Birinci döl ortalama 47.62 (39-57) gün sürmüştür. Cinsel oran hem pupalar hem de erginler üzerinde araştırılmıştır. Cinsel oran pupalarda 1.0:1.07 (dişi:erkek),erginlerde ise 1.0:1.08 (dişi:erkek) olarak saptanmıştır. EL armigera'nın larva evresi zararlıdır. Birinci ve ikinci evre larvalar yapraklarla beslenmekte, üçüncü evreden itibaren meyvelere veya kapsüllere geçmektedir.Bir larva birden fazla meyveye zarar verip,çekirdek evine doğru galeri açmaktadır.Eğer bitkide meyve yoksa,larva anadamar dışında kalan tüm yaprağı yemektedir. Bu durumda larvanın gelişme süresi uzamakta ve ölüm oranı artmaktadır. Bursa'da Yeşilkurt'un birinci dölü ekonomik olarak zararlı değiIdir. İkinci döl larvalarının domatesdeki zararı %4-5 düzeyin¬ dedir. Birinci ve ikinci döller tütünde zararlı değildir. üçüncü dol larvaları domates ve tütünde zararlıdır. Bu döldeki zarardaki zarar oranı domatesde %30-35, tütünde %10-100 arasında değişmektedir. Kışlayan döl larvalarının zararı ise önemsizdir. Bursa'da 1992-1993 yıllarında yapılan gözlemlerde larva populasyon yoğunluğunun Eylül ayının ilk yarısında en yüksek düzeyde olduğu saptanmıştır.Kışı toprakta pupa döneminde diyapoz halinde geçiren H. armigera’nın diyapoz süresi 172-194 gün arasında değişmekte olup kışlayan pupaların %73.7’si açılmış, %26.3’ü açılmamıştır. Bursa'da üçüncü döl pupalarının %8.9'unun,kışlayan döl pu¬ palarının ise %52.3’ünün diyapoza girdigi belirlenmiştir.Bursa'da 1993 yılında H.armigera kışlayan döl hariç 3 döl, kışlayan döl ile birlikte 4 döl vermiştir. Yeşilkurt'un Bursa İlinde basta domates, tütün, nohut, fa¬ sulye, patlıcan, bakla, bamya ve mısır gibi kültür bitkileri ol¬ mak üzere birçok sebze, bazı tarla ve süs bitkileri ve birçok ya- bancıot üzerinde beslendiği belirlenmiştir. H. armigera Diptera takımına ait Tachinidae familyasından bir larva-pupa parazitoidi olan Tachina ( Echinomia ) magnicornis Zetterstedt tarafından parazitlenmektedir. Ayrıca, henüz teşhisi yapılmamış Hymenopter parazitoidleri de belirlenmiştir.

In this study which was conducted in Bursa between in 1992 and 1993, researches were carried out on the brief morphology and biology of tomato fruitworm ( H. armigera ). The studies were carried out under natural conditions and in laboratory at 25+1 "C temperature, 65 ± 5 % RH and 16L:8D photoperiod. At the end of the studies, it was determined that H. armigera existed in tomato fields of Karacabey, Mustafa kemalpaşa, Bursa (Centrum), Yenişehir, îznik and in tobacco fields of Bursa (Centrum), the larvae passed through 6 stages, became pupae at 7.1 ± 2.58 cm deep in the soil, overwintered in the soil in diapause state at the pupal «stage, the adults began to emerge in early May, the female moths lay their eggs on the host plants about mid-May, a female individual laid 954.7 ± 403.52 eggs' in total and 58% of these eggs cracked and gave 3 generati ons except with the overwinterd generation in Bursa. In laboratory experiments, it was observed that a female laid 678 ± 492.53 eggs and 57% of them cracked and the life cycle of an generation was completed in 36 days. Moreover, it was determined that the sexual ratio was 1:1.07 (female :male) in pupae, whereas this was 1:1.08 (female :mal e ) in adults, the larvae fed on many vegetables, weeds and some field and ornamental crops and was paras i ted by Tachina (Echinomyia) magnicornis Zetterstedt a larvae - pupae parasitoid.