İslam hukukunda şekilcilik

Abstract

İslam hukuku şekilci bir hukuk sistemidir. Özellikle şekilciliğin en fazla ön plana çıktığı alan ibadet ve muâmelât alanıdır. Bu amaçla İslam hukukunda; ibadet, muâmelât ve ukûbat alanında kişilerin nassa bağlı olarak ortaya koyduğu davranışlarını şekilcilik bağlamında araştırdık. Bu araştırmamızı yaparken medeni hukuktaki şekilcilikten başlayarak genelden özele doğru bir araştırma yöntemi izledik. İslam hukukunda şekilciliği üç aşamada değerlendirdik. Birinci aşama, kanun koyucunun emrettiği şekilcilik diye isimlendirdiğimiz kısımdır. Burada bir ibadet veya akdin geçerli olmasındaki şekilcilikten bahsedildi. İkinci aşama, kanun koyucunun iradesine aykırı olmayan daha çok, ortaya çıkan bir problemin çözümüne yönelik olan şekilcilikle ilgili konular ele alındı. Üçüncü aşamada ise, kanun koyucunun iradesine aykırı olan şekilcilik, Hîle-i Şer’iyye ile birlikte değerlendirildi. Hîle-i Şer’iyye’nin, kanun koyucunun amaçlamadığı, şeklen meşru bir işlem gibi görünse de, aslında kişileri dinen yasaklanan bir şeye götürdüğü sonucuna varıldı. İslam hukukunda şekilcilik, kişilerin ortaya koymuş oldukları davranışların hangisinin kanun koyucu tarafından emredilen, hangisinin kanun koyucu tarafından amaçlanmayan davranışlar olduğunun ortaya konulması açısından önemlidir.

Islamic Law is a formalist legal system. In particular, formalism is the most prominent area of worship and treatment. For this purpose, in Islamic Law; we investigated the behavior of people in the field of worship, treatment and ukûbat in the context of formalism. While conducting this research, we have followed a general to private research method starting from formalism in civil law. We evaluated formalism in Islamic Law in three stages. The first stage is what we call the formalism ordered by the legislator. In this stage, it is mentioned that there is a formalism which makes the worship and contract valid. In the second stage, issues related to formalism, which are not contrary to the will of the legislatowereaddressed. In the third stage, formalism which was contrary to the will of the legislator was evaluated together with Hîle-i Şer’iyye. It was concluded that Hîle-i Şer’iyye took people to something that was forbidden by religion, even though it may seem like a legitimate process, which the legislator did not aim for. In Islamic law, formalism is important in terms of revealing which behaviors of individuals are ordered by the legislator and which are not intended by the legislator.