Flaş anı özellik ve işlevlerinin ideolojik asimetri hipotezi kapsamında 15 Temmuz 2016 gecesine ilişkin anılar örneği üzerinden incelenmesi

Abstract

Flaş anıların Sosyal Baskınlık Kuramı’nın ana savları bağlamında ele alınmasını ana amaç olarak belirleyen ve iki araştırmadan oluşan bu tez çalışmasının ilk araştırması 15 Temmuz 2016 gecesine ait anıların literatürde önerilmiş olan bazı temel kanonik ve fenomenolojik özelliklere sahip olup olmadığının ve bu anıların bir sosyal temsil niteliği taşıyıp taşımadığının belirlenmesini hedeflemiştir. İlk araştırmada, çevrimiçi bir form yoluyla 343 katılımcıdan toplanan veriler, nitel ve nicel verilerin eşzamanlı analizini mümkün kılan bir karma desen metoduyla incelenmiştir. Bulgular, söz konusu anıların hem flaş anı özelliklerine hem de bir sosyal temsil yapısına sahip olduğunu göstermiştir. Katılımcılar, kanonik kategori özellikleri üzerinden 15 Temmuz 2016 gecesine ilişkin güçlü flaş anılara sahip olanlar veya zayıf flaş anılara sahip olanlar olmak üzere ikiye ayrılmış ve bu grupların olay gecesine ilişkin sosyal temsilleri kıyaslanmıştır. Güçlü flaş anı sahibi katılımcıların sosyal temsillerinin zayıf flaş anı grubu katılımcılarına kıyasla genel sosyal temsilin çekirdek yapısından daha çok sayıda öğe içerdiği de bulgular arasındadır. Bu bulgular toplumsal flaş anıların güçlenmesinde sosyal temsillerin oluşumunda ve sürdürülmesinde geçerli olan süreçlerin de etkili olabileceği şeklinde yorumlanmıştır. İkinci araştırmada ise Sosyal Baskınlık Kuramı’nın görece az ele alınmış olan “ideolojik asimetri” kavramı üzerinden flaş anıların incelenmesi hedeflenmiştir. 15 Temmuz gecesine ait anıların birer flaş anı niteliği taşıdıklarının ilk çalışmada saptanmasının ardından, ikinci çalışmada bu kez 1113 üniversite öğrencisi arasından sosyal baskınlık yönelimi ve sistemi meşrulaştırma eğilimi üzerinden ayrıştırılarak (en yüksek ve en düşük) seçilen 239 katılımcının flaş anı işlevleri ve özellikleri; değerleriyle, inanışlarıyla (sosyal aksiyomlar) ve 15 Temmuz olayını protesto eylemlerine katılımlarıyla ilişkileri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bulgular, ideolojik asimetri savıyla da tutarlı olacak şekilde, yüksek sistemi meşrulaştırma eğilimine sahip katılımcıların sosyal baskınlık yönelimlerinin flaş anıların işlevleriyle sergilediği ilişkilerin, düşük sistemi meşrulaştırma eğilimine sahibi katılımcıların sergilediği ilişkilere oranla daha güçlü olduğunu göstermektedir. Bulgular, toplumsal flaş anıların oluşum ve sürdürülmesinde toplumdaki hiyerarşik yapılanmanın belirleyici bir etkisi olduğu kanısını güçlendirmiştir.

The first study of this thesis research, which consisted of two studies aiming at examining flashbulb memories in the context of the main theses of the Social Dominance Theory, targeted to discover whether the memories of the night of the July 15th 2016 coup attempt bear the basic canonical and phenomenological flashbulb memory characteristics suggested in the literature and whether these memories can be considered as a social representation. Data collected from 343 participants via an online questionnaire were analyzed using a mixed design method that enables simultaneous analysis of qualitative and quantitative data. The findings showed that the memories in question have both the features that can be expected from flash memories and a social representation structure. Also, the social representations of the participants with strong flashbulb memories, which were differentiated through canonical category characteristics, contained more elements from the core structure of the general social representation compared to the participants of the weak flashbulb memory group. These findings have been interpreted as the processes that are valid in the formation and maintenance of social representations may also be effective in the strengthening of social flashbulb memories. The second research aimed to examine the flashbulb memory characteristics and functions in the context of the Social Dominance Theory through its concept of "ideological asymmetry", which has been relatively little discussed. The functions and phenomenological aspects of the memories of the night of July 15th, which were determined to be flashbulb memories in the first research, were examined in relation to the values, beliefs (social axioms), and participation in the protest actions of the July 15th event of the 239 participants, who were selected from among 1113 university students with regard to their Social Dominance and System Justification tendencies. The findings, consistent with the ideological asymmetry thesis, showed that the relationships between the flashbulb memory functions and the social dominance orientations of the participants with high system justification tendency were stronger in the high system justification group than the relations exhibited by the participants with low system justification tendency. Findings supported the opinion that the hierarchical structure in society has a decisive effect on the formation and maintenance of public flashbulb memories.