Erzurum düğünlerinde 'elma atma' geleneği

Abstract

There is a special place of wive in Turkish culture. The wive, also, comes to mean breeding, furthering generation, keeping name alive and in short continuity. So it has been cared and tried to give the meaning with various demonstrations at all periods and in all regions. "Throwing apple ceremony" which is commemorated in Erzurum weddings for that purpose is continuation of the scenes of fruit presentation which have been transmitted from Central Asia to Anatolia. Throwing fruit tradition which bears the traces of Shamanism, Buddhism and Manichaeism is remnant of a sacrificial rite which has been performed for the acceptance of the bride who is a member of a foreign lineage by her husband's lineage's ancestors and protective spirits. As the time went by the meaning of this tradition has changed to the indicator of wanting to marry someone or to be with someone in Turkish societies which are in both Asia and Anatolia. The people who came to Anatolia from the matriarchal Turkish society who lived in Altay become patriarchal society under the influence of Islam. With this effect the apple presentation of women to men in Central Asia becomes to the apple presentation of men to women in Erzurum. This ceremony is performed in the form of presentation of apple that has some meanings like abundance, efficiency, fertility, furthering generation, fidelity, allegiance etc. in Turkish society by men to women and other hand it points to the importance given to nature and the capability loaded to apple in old Turkish culture.

Türk kültüründe gelin almanın ayrı bir yeri vardır. Gelin almak, aynı zamanda çoğalmak, soyu sürdürmek, ad yaşatmak kısaca devamlılık anlamlarına geldiğinden her dönemde, her bölgede önemsenmiş, çeşitli gösterilerle anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla Erzurum düğünlerinde yaşatılan “elma atma töreni”, Orta Asya’dan Anadolu’ya taşınan meyve sunma sahnelerinin uzantısıdır. Yabancı soya mensup olan gelinin, kocasının soyunun ataları ve koruyucu ruhları tarafından kabul edilmesi için yapılan bir kurban ayininin kalıntısı olan, Şamanizm, Budizm ve Manihaizm izlerini taşıyan meyve saçma geleneğinin taşıdığı anlam, zamanla, gerek Asya gerek Anadolu’daki Türk toplumlarında birinin biriyle evlenmek ya da birlikte olmak istediğinin göstergesine dönüşmüştür. Altaylarda yaşayan anaerkil Türk toplumundan Anadolu’ya gelenler, İslamiyet’in etkisiyle ataerkil toplum hâlini alırlar. Bunun sonucunda Orta Asya’da kadının erkeğe elma sunuşu, Erzurum’da erkeğin kadına elma sunuşuna dönüşür. Türk toplumu tarafından bereket, verimlilik, üretkenlik, soyu sürdürme, vefa, sadakat vb. anlamlar yüklenen elmanın erkek tarafından kadına sunulması biçiminde gerçekleşen bu tören, diğer yandan eski Türk kültüründe doğaya verilen öneme, elmaya yüklenen güce dikkat çekmektedir.