Bağlanma kuramı ve Tanrı tasavvuru ilişkisi üzerine bir araştırma

Abstract

Bu çalışma bağlanma kuramına göre İslâm'da Allah imgesinin araştırılmasını amaçlamaktadır. Bununla beraber erken dönem ana babalık stilleri ve bakımı ile Tanrı'ya bağlanma tarzının ortaya çıkarılması da bu çalışmanın amaçlarındandır. Tanrı'ya bağ-lanma kuramı ve ölçekleri büyük ölçüde Batı Hristiyan bakış açısından geliştirilmiştir. Bununla birlikte İslam'ın Tanrı imgesi hakkında daha geniş bir anlayışa katkıda bulun-mak içini bağlanma dinamiklerinin Müslümanlarla ilişkisinin incelenmesi gerekmektedir. Bağlanma teorisi bebek-çocuk ve bakıcısı arasındaki bağın gelişimi ve bu ilişkinin çeşitli fonksiyonlarının daha sonraki psikolojik gelişim üzerindeki etkilerine odaklanmak-tadır. Çünkü yaşamın erken dönemlerinde belirlenen ve süreklilik gösterdiği düşünülen bağlanma stilleri, kişinin diğer insanlarla ve Tanrı'yla ilişki kurma örüntüsünü şekillendi-ren bir modeldir. Dine bağlanma teorisi yaklaşımının odak noktasını Tanrı'ya bağlılığın nasıl algı-landığı olgusu oluşturmaktadır. İslâm düşüncesinde Allah'ın insanlara daima çok yakın ve şefkatli olduğuna inanılır. Sevgi ve Rahmet kavramları İslâm'ın derunî öğretisinin en belirgin ayırıcı özellikleridir. Kur'an'da Allah'a atfedilen el-Hubb (sevgi) kavramı insanla Allah arasındaki ilişkiyi belirleyen temel kavramdır. Bu araştırma 2010-1011 eğitim öğretim yılında Uludağ Üniversitesinde örgün eğitim alan 922 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya katılanların yetişkin bağlan-ma stilleri, Yakın İlişkilerde Yaşantılar Envanteri ve İlişki Ölçeği ile Tanrı'ya bağlanma stilleri ise, Tanrı'ya Bağlanma Ölçeği ve Tanrı'yla İlişki Ölçeği ile ölçülmüştür. Bulgular farklı dinlerin farklı Tanrı tasavvurları ortaya çıkardığını bağlanma ku-ramı perspektifinden destekler niteliktedir. Bu çalışmada Tanrı'nın insanla ilişkili olarak algılanma şekli bakımından İslam ve Hristiyanlık arasında ciddi farklılıkların olduğu gö-rülmüştür. Müslümanlar Tanrı'ya insani nitelikler yüklemezler ve İnsani özellikler üzerin-den de Tanrı'yla bir ilişki geliştirmezler. Müslümanlara göre Allah aşkın bir varlıktır ve O'nun doksan dokuz isminden yola çıkarak bir ilişki geliştirilmektedir. Tanrı'ya bağlanma dini inanç ve pratiklerle, ayrıca anneye ve babaya bağlanma davranışından etkilenerek farklılıklar göstermiştir. Araştırma sonuçları ebeveyne bağlan-ma ile Tanrı'ya bağlanma arasında anlamı bir ilişkinin olduğunu göstermektedir. Sonuçla-ra göre ebeveynlere yüksek güvenli bağlanma ile Tanrı'ya yüksek güvenli bağlanma ara-sında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bu çalışmada elde edilen sonuçlar alan yazındaki uygunluk-benzerlik hipotezini büyük oranda desteklemiştir. Araştırma sonucunda güvenli bağlanma stili ile demokrat-hoşgörülü ebeveynlik arasında pozitif yönlü, kaygılı ve kaçıngan bağlanma stili ile otoriter-sert ebeveynlik ara-sında negatif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Tanrı'ya bağlanma ve ebeveyn-çocuk yakın ilişkileri karşılaştırıldığında, ebeveyn-lere ve Tanrıya bağlanma arasında içsel çalışan modellerin yansıtılarak uygunluk-benzerlik hipotezinin desteklendiği görülmüştür. Araştırmanın temel sonuçlarından birisi de ebeveynler ve Tanrı arasında içsel çalı-şan modellere göre uygunluk hipotezinin desteklenmesi olmuştur.

The purpose of the present study is to examine the applicability of attachment the-ory to Islamic image of God. Additionally, the purpose of this study was to examine the relationship between early parental styles and caregiver experiences and attachment to God. Theory and measuremets of attachment to God have largly been developed from a western Christian perspective. However, the relevance of the attachment const-ruct for Muslims should be examined if it is to contribute to a greater understanding of Islamic God image. Attachment theory focuses on the development of the bond between infant and caregiver, and the ways in which the functioning of this relationship influences subsequ-ent psychological development. The styles of attachment defined in early stages of life and thought to be continuous, is a model that shapes the pattern of how a person makes contact with others and God. A central focus of the attachment approach to religion concerns perceived at-tachments to God. According to Islamic theology, Allah is believed to be always near. In Islamic spiritually Love and Light as the two central attributes of God are particularly significant and have led to distinct models of spirituality. The Quranic Concept "Hubb" (love) is the core concept that determines the relationship between God and human be-ing. The study was carried out with 922 students who attending Uludağ University in 2010-2011 academic year. Participants' adult attachment styles were measured both via Experiences in Close Relationships Inventory and The Relationship Scale and their At-tachment to God styles were measured both via Attachment to God Scale and Relati-onship with God Scale. The findings that different religions have different representations of God sup-ports attachment theory. In this study there were critical differences between Islam and Chıristianity with respect to way God is perceived to relate to humans. Muslims, do not see God with similar human characteristics. In Islam, God does not personality tra-its, nor do Muslims have a personal relationship with God. God too transcendant for such characteristics as can be inferred from the 99 names given to God in Islam. God attachment was distinguished from religious belief and practise, and also from father and mother attachments. The results revealed there is significant relationship between attachment to parent anda attachment to God. Results indicate that higer secu-re attachment to parents were significantly related to higer secure attachment to God. The present study these findings indicate that, correspondence hypothesis was supported. A result of the study a positive relations determined between the secure attach-ment style and democratic-indulgent parental style whereas a negative relationships was found between the anxious-avoidant attachment style and outoritarian parental style. Comparision of the attachment to God with parent-child close relationships sup-port a correspondence between working models of parents and God. The main conclusion supports correspondence between internal working models of parents and God.